czes. rytirz, z nieprawidłową wymianą c zamiast ć (jak w Walcerz z Walter); niem. Ritter właściwie ‘jeździec’, od reiten, ‘jeździć’, z flandr. ridder.
rychły, urychlony; przysłówek: rychło, dawniej rychle; rychlik, o ‘wcześnie dojrzewających’ owsach lub ziemniakach. Słowo zachodniosłowiańskie; rus. rychłyj, o śniegu ‘sypkim’. Z długiem ū do ruch (p.); porównaj szwedz. rūsa, ‘wypadać (do szturmu)’, czes. rysziti, ‘napędzać’; na Litwie brak tej odmiany. Ale rychle, rykle, rytle, ‘krosty, wysypki’, to pożyczka niemiecka, Rötheln, Rütteln (‘Masern’, po polsku ospa, ospice).
ryczałt; dziś tylko ryczałtem, ‘hurtem, masowo’, dawniej o ‘pożyczce, sumie podwajanej w razie niewypłacenia na czas oznaczony’; »ze sporym ryczałtem«, ‘sowicie’; w formie pierwotnej ryczart: »pod zakładem (t.j. ‘warunkiem’) ryczartu«, u Bielskiego; z niem. Rutscher(zins). Słowo ryczałt dla ‘ryku’ nie istnieje w mowie, błąd to słownikarski.
ryć, ‘kopać, grzebać’; ryj, ryjek (np. świński; albo i ‘dzióbek’, ‘nos’); ryja w nazwach miejscowych: Czartoryja (Czartory(j)ski), u nas Czantoryja przez rozpodobnienie dwu następujących po sobie r; Bogoryja; p. osoryja (pod osa); ryty, a stąd i rytownik (‘sztycharz’), i rycina, dziś ‘ilustracja’, w 14. i 15. wieku ‘modła pogańska’ (‘sculptile’: »służyli rytym bałwanom«, »modlą się ryciu«, w psałterzu); ryl, u nas zdrobniałe rylec (do rycia, i przenośnie, o »stylu«, do pisania); ryło (o ‘pysku świńskim, ryjącym’) uchodzi za pożyczkę ruską, ‘morda’; od częstotliwego rywać niegdyś rywadlnik, ‘rylec, dłóto’; p. rydel. Tu należą i rytwina, rytowina, Rytwiany, t. j. ‘darń’: »darn albo rytwin« w słowniczku poznańskim, rzytwiny (mylnie zamiast rytwiny napisane) z połowy 15. wieku. P. rwać. Lit. rūtis, ‘piwnica (wyryta)’, łotew. rauklis, ‘plewidło’, łac. rutrum, ‘rydel’.
ryć, o ‘wrzasku, beku, płaczu gwałtownym’; słowo nasze ogólnosłowiańskie; z stałym dla wyrazów dźwiękowych przyrostkiem -k: ryk (p.); z inną wokalizacją: ruja (p.), ruczaj (p.), rączy (p.); por. rzwieć; ind. ruwati, ‘ryczy’, grec. ō-ryomai, ‘ryczę’, łac. rūmor.
rydel, jeszcze w 16. wieku rydl; cerkiewne rył, ryło (niby *rydło), Czesi mają i rýcz (jak bicz); niezwykłe wcale z powodu swego rodzaju męskiego, gdyż przyrostek -dł- tylko nijakie nazwy dla narzędzi urabia; chyba więc wedle rycza i ryła(?); zdrobniałe rydlik i rydelek; p. ryć.
rydwan, dziś ‘wóz tryumfalny’, dawniej ‘prosty wóz kryty, towarowy’, z niem. Reitwagen (-wan z Wagen, jak w karawan). Nazwa rodzima była pokład.
rydzy, ‘rudy, czerwono-żółty’ (więc rydze złoto, koń), »śniady albo rydzy«; od rŭd- z ū; tej samej barwy jest grzyb rydz, rydzyk; rydzawy; ale ryży w temże znaczeniu: ryżobrody, ryżowłosy, z rus. ryżyj, cerk. ryżď, czes. ryzí; litew. rūdis, ‘rdza’, rūdija albo rūdynas, o moczarze »rudawym«.
ryfa, z niem. Reifen, u Potockiego i innych.
rygiel, dawniej regiel (Regle, Regliska, na Podhalu do dziś; por. tegiel, nie tygiel), zaryglować i odryglować; z niem. Riegel z łac. rē-
