z franc. raisin z łac. racemus, ‘grono’. Ruś swoje izjum ze Wschodu przyjęła.
róża, z łac. rosa, wymawianego przez z, co Słowianie zachodni niegdyś przez ż oddawali; z czeskiego ruoże; roślina i nazwa obca, gdy domowa (»psia róża« lub »polna«) szypszyną się zwała (p. szyp). Przymiotnik: różany; »różany wianek« (niem. Rosenkranz), albo różaniec, ‘psałterz N. P. Marji, z 150 »Zdrowaś Marjo«, przeplatanych Pacierzem’; dalej i ‘paciorki (tejże liczby, odmiennie nieco układane), z kości lub drzewa, nanizane na nitkę, dla liczenia modlitw’; różańcowy: »bractwo różańcowe«, »niedziela różańcowa« (pierwsza w październiku). Dalej: różyca, różyczka, różowy, różowaty, różowieć, itd. Łac. rosa jest pożyczką z grec. rodon (wedle wymowy narzeczowej), a to wyszło ze Wschodu irańskiego, pers. ward, ‘róża’.
rożen, rożenki, rożnowaty, bynajmniej nie od rogu urobione (jak np. oścień lub kościen od ości lub kości); oboczność rożen i rażen (cerkiewne rażĭn, ‘oścień’, serb. rażań) dowodzi przestawki z pierwotnego *org-, czy *orz-, bo g i z mieniają się; to org- (orz-) powtarza się w różny (p.).
różny, różnić, poróżnić się, różnica, różniczkowy, różność; złożenia: różnowierca, różnorodny, różnogłośny, itd., rozróżniać; imiona: Rożniatowski, Rożnięcin, itd. Postać podległa niby wpływom od próżny, prózdny, i późdny; brzmiała pierwotnie: rózno, rózny, a ze wsuniętem mylnie d: rózdno, rózdnie; w biblji: »stójcie narózdno«, ‘separatim’ (»osobno«, Leopolita), »rózdnie na polu stali«, obok rózno. Czes. ruozný, ale cerk. razĭn, serb. razno, dowodzi przestawki z *orz-ĭn; por, »przyimek« roz- z *orz-; p. rożen.
rtęć, ‘żywe srebro’, powtarza się w ruskiem i czeskiem rtut’; ma pochodzić z tur. arabs. utarid, lecz skądżeż w takim razie nosówka polska?
ru!, wykrzyknik, por. rum!; rubakier i sztymbor, hasła flisowe, z niemieckiego.
rubacha, rubaszny, rubaszeństwo, rubaszyć się, z rus. rubacha, ‘koszula’ (p. rąb), którą »dobrzy towarzysze«, kozacy np., wymieniali; stąd dla wszelkiej ‘zbytniej poufałości’, ogólne w 17. wieku: »niech się czem innem rubaszą«, »hajducy z panem tak się rubaszą«, »z nim na broni rubaszyłem«, »aż do koszuli pan chmiel się rubaszy«; już wtedy i w naszem znaczeniu: »Starzeński porubaczył (!) się był z Narkowskim«, »brat rubaszny najstarszego djabła», »dla tak miłego rubasznika«.
ruban, ‘wstęga’, z franc. ruban od łac. rubeus, ‘czerwony’.
rubin, nazwa drogiego kamienia, rubinowy; niem. Rubin, franc. rubis, z łac. ruber, ‘czerwony’, rubinus w średniowieczu (o kamieniu).
rubl, rubel, z ruskiego; już w biblji, tłumaczy ‘odrąbane srebro’, obok zaważa, p., ‘sykle’ oryginału; pierwotnie ważone, później jako moneta.
rubryka, ludowe lubryka, ‘glinka, kreda czerwona’, ‘napis czerwony’; ‘szpalta’; z łac. rubrica, od ruber, ‘czerwony’.
ruch, rozruch; ruszyć, wzruszyć, naruszyć itd.; ruchomy (obok dawnego ruszysty, nieruszysty), nieruchomizna; ruchać (nawet: »imienie
