nym razem«, do dziś ogólne, nawet »tą razą«, zamiast »tym razem«. Od teraz: teraźniejszy; ale w teraz, zaraz, może z i odpaść: tera (ludowe), zara. Pierwotnie raz tylko ‘cięcie’, od rzezać (p.). Czasownik razować znaczy ‘raz obrabiać (bronować) pole’, ‘raz (grubo) mleć mąkę żytnią’; razowy, a dalej i razowiec (jak gotowiec), o ‘mące grubej i chlebie razowym z niej wypieczonym’. Jak od rzezać: rzeźki i rzeźwy, tak od raz: raźny, ‘rączy’, raźność, raźnie. Dalej rażenie i porażenie; wyrażenie; narażenie; zarażenie, itp. od czasowników; zarazić znaczy pierwotnie tylko ‘porazić, uderzyć’ (jeszcze w psałterzu tak: »nie zarazi się«), ale już w biblji: »zaraził Pan rzeki«, t. j. ‘zatruł’. Prasłowo. Lit. ruożas, ‘raz (na ciele, płótnie)’, grec. rhōks, ‘szczelina’. Tak samo u wszystkich Słowian.
rąb, ręby (»na ręby, ‘na nice’); rąbek i rąbeczek, ‘chusta, zasłona’, pierwotnie ‘kraj, brzeg płótna’; obrębiać; obroba, dwukrotnie w biblji mylnie zamiast obręba (»listwa«, Leopolita); obrębianie znaczy właściwie ‘ucinanie’, a to pierwotne znaczenie rębu zachowały nasze rąbać, rąbnąć, rąbanina, rębacz, rąbacz, i tak u innych Słowian, chociaż u niektórych rąb w znaczeniu ‘sukno’ przeważa; w dawnej Rusi grody drewniane zawsze zarębywano (wrąb w lesie), a granicę stanowiła ‘przesieka’, t.j. rubież (u nas w 16. wieku tylko o ruskiej rubieży, t.j. ‘granicy’, mowa; w 17. wieku rubież ogólnie o ‘rąbaninie’, ‘mordzie’: »straszną rubieżą byki... rzężą«); ale i Ruś ma rubachę, rubaszkę, ‘koszulę’ (p. rubaszny). Nazwy ‘sukni’, ‘sukna’, ‘płótna’, stale się plątają z nazwami dla ‘darcia, cięcia, rąbania’, ale i ‘łupu, korzyści’; przecież taka franc. robe (‘suknia’, por. niżej robron), poszła z niem. Raub, ‘łup, korzyść’ (tak samo włos. roba, ‘towar’ i ‘suknia’). Cerk. rąb (por. rus. rubiszcze, ‘łachman’), tylko o ‘łacie’, ‘suknie’, słowień. na rôbe (= na ręby), czes. rubász, ‘koszula kobieca’. Nasze przerębla i wyrębla mają przyrostek -la (por. Iwla od iwy, Dęblin od *dębla). Brak pnia w litewszczyźnie, bo co przytaczają, to pożyczki, nie wolne od podejrzenia.
rączka miodu, obejmywała ‘piętnaście i ćwierć garnca’, była czwartą częścią t. zw. w średniowieczu ‘urna mellis’, »pokowu miodu«; była to należność od bartników, składana księciu czy właścicielowi boru. Nazwa od ręka tłumaczy się tem, że wyraz łokieć (na »łokcie« mierzono i daninę rybną: nie ryby »łokciowe«, lecz na pręt długości łokciowej nasadzano ryby) wywołał inne podobne miary od ramienia i ręki, u miodu kiść a wkońcu i rączkę.
rączy, rączo, w biblji stale rącze (»rącze bieżeli«, ‘natychmiast’), rączszy lub rątszy(!); oboczne z u, p. ruczaj.
*rągać, p. urągać, ale w biblji: »zrzągał się jest z mężem« (»wadził się«, Leopolita).
rdest, z licznemi odmianami (rdes, drdest, grdest), roślina ‘poligonum’, o smaku ostrym, ale i ogólnie na ‘zielsko, chwast’ przenoszone; niegdyś i polskim pieprzem zwane; Mazurowie arcyksięcia Ernesta r. 1572 Rdestem przezywali. Stąd pożyczka lit. radastas, z którą dziwy wyprawiali lingwiści. Od rdza(?); nazwa prasłowiańska; czes. rdest i rdesen, słowień. w licznych odmianach
