wieku i przez i pisane; pyskłać się czem, ‘wikłać, trudnić, mazać’, powszechne w 16. wieku: »ja się tobą pyskłać nie chcę«. Od pych-, puch-, o ‘nadęciu’. Samo pysk jest słowo wyłącznie zachodniosłowiańskie (czeskie itd.). Por. ruskie pyszczit’ sia, ‘nadymać się’ (narzeczowe pyszczij, ‘próżny, pusty’), cerk. napysztiti sę.
pytać, od pyta, pytka, ‘męczarnia’, »wziąć na pytki«, ‘na tortury’; znaczenie pierwotne: ‘krajać’ (łac. am-putare; czes. pytwa, ‘anatomja’); u nas pisano i przez i: »pitwać ryby« (niby ‘patroszyć’, wypitwać czy wypytwać w słownikach około r. 1500 i w późniejszych; por. narzeczowe pitraszyć, pitolić, ‘niezgrabnie co robić’, pitwak i pitrok, o ‘nożu tępym’); zapytać, z dawnego opytać, zopytać, gdy pojedyncze złożenie zbyt się utarło (za- mylne zamiast zo-). Przejście znaczenia od ‘krajać, ciąć’, podobne jak w badać (p.).
pytel, ‘wór’, w psałterzu: »obwlekli się w pytel« (‘wór’), »ich odzienie pytlem«; ‘worek na pieniądze’: »kiedy w pytlu hrosza neni«; dziś tylko o ‘worku młyńskim’, przez który się mąkę przesiewa; dalej: »słowa jak z pytla«; pytlować (o mące i o języku); z niemieckiego: dziś Beutel, dawne pūtil, może przez Czechy (pytel). Od nas na Ruś, gdzie i o pyklewaniu mówią: kl z tl; i na Litwie tak.
pyzać, toż co pyskać (p.), ‘ryć w ziemi’, ‘przebierać w jedzeniu’, przestarzałe (»żeby w chlebie pyzał«, Potocki) i narzeczowe, już w glosach 15. wieku zapisane (‘odrzucać’); tegoż pnia co i py-skać; por. puzdro, puzo, pęzieć; pyzaty (o twarzy); na Rusi pyż o ‘orzechu pustym’, a pyżit’ o ‘wzdymaniu’: tu widoczny przechód do pusty.
quamquam, quanquam, w 16. i 17. wieku ‘przemowa ceremonjalna’, ponieważ łacinnik zaczynał ją często od quamquam, ‘chociaż’; »p. starosta witał go od panów z długiem quanquam«, r. 1580; »quanquam bych też potrafił«; »Do monarchów chrześciańskich sąsiedzkie quamquam«, brzmi napis jednego liryku W. Kochowskiego. Francuskie quanquam toż samo. Lubieniecki w Dyarjuszu sejmowym z r. 1638 pisze: »zszedszy się panowie posłowie uczynił do nich quanquam p. marszałek«. Zwracam uwagę na ów zwrot u Lubienieckiego, jako na pospolity w 17. wieku, dziś niemożliwy zwrot imiesłowowy, niby francuski, częsty u Paska, Potockiego i i., dziś chyba wyśmiewany jako litewszczyzna i przedrzeźniany; od 18. wieku (oprócz jedynego St. Leszczyńskiego) pozbył się język tego nader wygodnego zwrotu, chociaż imiesłowy są od tego, aby ich używano, co u nas dziś coraz rzadziej bywa.
rab, cerkiewne, ‘sługa’, u naszych modernistów, zamiast polskiego rob; p. robić.
rabarbar, z niem. Rhabarber, p. rebarbara.
rabat, ‘kołnierz, wyłogi’, z franc.
