lit. parduoti, ‘przedać’, może tylko nas naśladuje. Różnicę pierwotną między przedać (czes. przedati, ‘zdradzić, przeliczyć się w dawaniu’) a prodać (czes. prodati, ‘przedać’) utraciliśmy (tem łatwiej zjawiło się złożenie z s-); wszyscy inni Słowianie ją zachowali: rus. pieredat’ i prodat’. Por. prze.
przeko, poprzek, naprzek, naprzeki, wprzek(i), poprzeczny, przecznica, przeczyć komu, przeczka, sprzeczka, sprzeczać się; »sprzeczne koło«, o ‘upartym’; we złożeniach: przekobiały, ‘z białym pasem, smugą’, w 16. wieku nieraz. Prasłowiańskie; cerk. prěkosłowiti, o »przeciwomółwiących« naszych dawnych tekstów; serb. prek(o), czes. przíczka, rus. popierek, piereczit’; z *perko; urobione od per- (p. prze) przyrostkiem -k (por. prok od pro-, p. prócz).
przekomarzać się z kim, od komar (p.), por. słowień. komarati, ‘biedzić się’, od tegoż słowa; późne, nam właściwe.
przelisz, w biblji i przezlisz, u innych (np. u Leopolity) tylko to; ‘nadto’: »prze(z)lisz wielki«, jak w czes. przelisz; złożone z lich (p. lichy).
przepaść, przepastny; prasłowo; p. paść (padać).
przepiórka, przepierzyca; »przepiórcze pole«, o ‘niestałem szczęściu’; przepiór, ‘wabik-piszczałka’; przepierować, ‘przyśpiewywać’; zachowaliśmy oba r, inni Słowianie je odmieniają: słowień. prepelica i plepelica, podobnie u Serbów; u Czechów przepel i krzepel (rozpodobnienie i dwu p), na Rusi pierepieł i pierepier. Prasłowiańskie; zdwojone per-, tak samo jak w proporzec (p.); ptak przezwany od ‘podlatywania’. Pruskie i litewskie jego nazwy zbyt odbiegły; prus penpalo i lit. putpeła, piepała, łotew. paipala, może zniekształcone słowiańskie, ale są i nazwy pruskie dla ‘ptaków’ wogóle: pepelis i (czwarty przyp. liczby mn.) pipalins; porównywają łac. papilio, niem. fifaltra (dawne, dziś Falter), ‘motyl’; i u Słowian (bułg.) preperuga i peperuga, ‘motyl’.
przepłoch, o ‘chwaście’: »kłosy bez przepłochu«, »kwaśna jagoda i przepłochy«; ‘luka, brak’: »wielkie w regestrach przepłochy«, »czynią przepłochy w cnotach«, Potocki; później i ‘popłoch’, u Czechów tylko w tem znaczeniu; rus. pierepołoch. P. płochy.
przepołudni, »od diabła przepołudniego«, psałterz (południego, puławski), »ode diabelstwa przepołudniego«, r. 1532; dziś przypołudnica, o ‘zmorze’, znane i u innych Słowian, np. u Łużyczan.
przesiek (nie przesieka), ‘siekiera’; nazwy narzędzi: przesiek, nasiek; nazwy poręby: pasieka (p.), przesieka w 13. wieku; p. siec.
przespieć, częste w psałterzu, ‘powodzić się’: »wszystko przespieje«; prześpiewanie, ‘powodzenie’; przespiech: »uczynisz przespiech prawemu«; przyśpieć, ‘pospieszyć’: »niżadny nie przyśpiał«, ‘nie przybył’, biblja; p. spiech.
przestrzeń, przestronny, p. strzeć i strona; ale do tego należy i cerk. prostor, ‘obszar’, prasłowiańskie (bułg. rus. czes. prostor), u nas przestwór, zamiast *przestor: prze- zastąpiło, jak zawsze, pro-, a w wstawione.
przesukowany, biblja (»kręcony«, Leopolita), »ze lnu białego przesukow(an)ego«; od sukać, p. sukno.
przewał, czes. prziwal, ‘ulewa’
