do zębowej: obok t jest i d w prędki; p. prąd.
pro-; mnóstwo złożeń łacińskich i greckich z pro- pomijam, wszelaki proceder, procent, problemat, proces, procesja itd., co wszystko do słownika słów obcych należy.
próba, próbka, próbować, probierz, probierczy, próbny (probacja, probant i probantka w klasztorze; aprobacja), z niem. Probe (ze zwykłem pochyleniem o w pożyczkach), a to z łac. probare.
proboszcz, z niem. Propst z łac. praepositus, t. j. ‘przełożony’, z niezwykłem -szcz zamiast -st (por. moszcz).
proca, procarz; dawniej i prok (Długosz, biblja), o ‘machinie oblężniczej, wielkiej’, gdy proca mniejsza (do ciskania kamieni); przysłowie: »jak z procy«, ‘nagle’; rus. porok, ‘taran’ (poroky stawili i bisza na grad), cerk. praszcza, ‘proca’; prapostać *por-k i *por-tja (por. wyżej praca), od per-, por-.
proch, prószyć, proszek; próchno (a więc nie pruchno!), próchnieć, spróchniały; postać pierwotna *porch i *pirch (parch i pierzchać, wedle półgłoski twardej lub miękkiej; tu i purchawka, i pierść, ‘ziemia’). Rozprószyć, rozpraszać, obok rozpłoszyć, rozpłaszać, dwa zupełnie odmienne słowa, co się chyba tylko u warszawskich filologów ni stąd ni zowąd pomieszały, chociaż wkońcu proch i płochy może pierwotnie to samo. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian: cerk. prach, prachnĕti, rasprasziti, itd.
prócz, oprócz, procza w 15. wieku; dziś przyimek, ‘krom, okrom’, w 17. wieku i przysłówek, ‘tylko’: »fanty prócz domowe uniosszy«, »prócz się z nim przechodząc«; u nas tylko w tej postaci, u innych Słowian w nierównie liczniejszych: cerk. prok, ‘reszta’ (czes. prokní, ‘każdy’, u nas prokny, ale tylko w psałterzach; rus. prok, ‘korzyść’, proczit’, ‘chować na zapas’), procz i proczij, ‘następny’ (rus. i proczeje, ‘i tam dalej’), procze i procz, jak u nas, ale jako przysłówek; z ruskiego wzięliśmy i opryszek, bo tam obok postaci z o były i postaci z i: opriczniki Iwana Groźnego, ‘oddzieleni, osobni od państwa’, opricz, oprisz; taka sama odmienność w czes. przicz, precz, prycz, u nas i u Łużyczan precz, co od nas na Ruś przeszło. Odmienność dziwna, przyczyna niejasna; precz wskazuje na twardą półgłoskę, jak w wen; w biblji nieraz przecz obok precz. Urobione od przyimka pro z k, jak przeko (p.).
próć, porzę, porze; dziś ó z u pomieszano, i odmieniamy pruję (próję niemożliwa pisownia, chociaż jedynie »historyczna«, skoroż żadnego u tu nigdy nie było!), rozpruwać, wypruwać (zamiast jedynie poprawnego rozparać); pór w rozpór, rozporek, przepór; wyprotek (od wypróty) i wyporek (od wyporu), o ‘dziecku wydobytem, wyciętem’; wypruwacz, itd. Pień per-, -por-. Tak samo u wszystkich Słowian: cerk. porją, prati, rus. poroť, słowień. rasporek.
profos, dziś zapomniana szarża wojskowa, z niem. Profos, a to z łac. praepositus (p. proboszcz). Na Rusi, z powodu mieszania f i ch, chw: prachwost.
próg, (ale porogi lub porohy Dnieprowe, a stąd Zaporożec, z rus. porog, porih); w narzeczach jeszcze i z pierwotnem następstwem płynnej: parg; wszystko z por-g od pnia per-; prasłowo; tak samo
