rzędzi. Druga osobliwsza tego rzeczownika właściwość: obok piętro pojawia się r i w pierwszej zgłosce (prętro), przętro; u Łużyczan podobnie pratr z patr; u załabskich Słowian powstaje z prętro nawet prętpro; męskie, przętrz, ‘spichlerz’ (u Kaszubów), w słowniczku poznańskim z r. 1500: »przętr albo wyszka«, ‘Söller’; przętry, ‘kondygnacje’ (contignationes, ‘piętra’); w słowniczku z r. 1532 przętr, ‘interceptale’ (‘przęsło’!), i piętr, ‘spichlerz’. Jest cerk. pętro, 'powała’, czes. patro, ‘piętro’ (i ‘podniebienie’); na Bałkanie i Rusi zaginęło.
piguła, pigułka, pigularz, rozpodobnione z piłuła, co jeszcze w 16. i 17. wieku wyłączne; z łac. pilula (niem. Pille).
pigwa, pigwowy, druga nazwa ‘gduli’ (p.), już u Stanka 1472 r.; ta sama w ruskiem i czeskiem; ze Wschodu, od Persów, przywieziona przez Ormian (?). Wprost z łac. zowią ją w 16. wieku i kitana, t. j. grec. mēla kydōnia, ‘jabłka z Kydonu’.
pika, ‘lanca’, z franc. pique od celtyckiego pic; powtarza się w każdem francuskiem znaczeniu: ‘maść w kartach’; »mieć pikę na kogo«, itd.; toż pikiet, pikieta, itd.
pikać, dźwiękonaśladowcze, p. piekut (pikut); podobnie we wszystkich językach: łac. pipire, itp.; por. pisk. I piknąć, »pikło (lub piknęło) przezemnie«, »pikało pod kolany«, o ‘nagłem przeszyciu, przerażeniu’, »coś mnie pikło«, ‘tknęło’, może również od tego pikania. Jest i pikać, ‘mokrzyć’, od pi-, pnia ogólnego w najrozmaitszych językach i odcieniach (pipi, pisser, i t. d.); stąd i nazwa ‘członka’ w kilkunastu odmianach u wszystkich Słowian.
pikulik, pikuliczek, ‘karzeł(ek)’, o ‘ludziach małego wzrostu’ i o ‘duchach domowych czy innych’, więc nie z włos. piccolo, ‘mały’; u nas w 16. wieku ogólne; lit. pikułas, ‘djabeł’, zdaje się dawniejszy; łączą go z piktas, ‘zły’, ale piekło chyba bliższe (?).
pila, »pila go!«, ‘pal go djabli!’, w 16. wieku, skrócona nazwa Pilat; podobnie wtedy i u Niemców; zresztą Piłat, bo łac. l, ll, oddawano przez ł (buła z bulla, kołacja z collatio); piłat i nazwa ‘pręgierza’. Ale pilatyk, ‘basałyk’, ?
Pilawa, nazwa herbowa, od Piły (por. Śrzeniawa), Pilicy.
pilch, prasłowiańska nazwa zwierzątka ‘glis’, cerk. czes. plch, serb. puch; stąd pożyczyli Niemcy Bilchmaus (dawne pilih; oni dodają nieraz takie zbyteczne słowa, np. Zieselmaus, p. suseł, i i.); pilch zgrubiało z jakiegoś złożenia (?).
pilny, pilność; pilnować, obok rzadszych pilać, pilić (»kto pili, nie zmyli«) i pilować; prasłowiańskie; cerk. piln, ‘znakomity’, czes. píle, ‘praca, staranie’, rzadsze w rus. i na Bałkanie; niepili, ‘obcy’, a w narzeczach do dziś pili, ‘krewny’, tu widocznie należy (pilny więc niby ‘bliski, przyległy’). Zupełnie odmienne pil-, u Słowian i Litwy, na nawoływanie drobiu, pile na Bałkanie o ‘kurczętach’, u Słowian północno-zachodnich o ‘kaczętach, gąsiętach’, lit. pylē, ‘kaczka’ (od pi!); u nas to samo pilu! w nawoływaniu gęsi, indyków.
pilśń, wyjątkowo pilść, co właśnie jedyne u innych Słowian: cerk. czes. plst’, rus. połst’ (niem. Filz); pilśnianki, ‘obuwie filcowe’, czy ‘kapelusz filcowy’; »włosy się pilśnią« (‘zbijają’, przy kołtunie). Od pnia pel-, pielesz (?).
