papar, z czego węg. paprika, a u nas za niem papryka); z niem. Pfeffer (narzeczowo później u nas fafr, »dał mu fafru«) z łaciń. piper z greckiego piperi, co indyjską nazwę (pippali) przejęło; od nas na Ruś (prjanik, ‘piernik’) zdrobniałe piereć z pierzu. Pierwotna odmiana: *ppierz, pieprza (jak pkieł, piekła, psek, pieska), wedle stałego zastępstwa półgłosek.
pierca, pierczyk, ‘adwokat’, w 15. i 16. wieku; p. przeć się.
pierdolić, ‘mówić, pleść, bajać’, ludowe powszechne (już od 16. w.), od pierdoła, a to od pierdzieć (*pirzdzieć), piernąć i piardnąć (zamiast prawidłowego, ale nieistniejącego, *pardnąć); pierdziel; prasłowo; lit. pirdis, ‘piard’ (‘pierdziel’), perdżiu, persti; awest. peredaiti, grec. perdomai, niem. Furz, farzen (anglosas. feortan); serb. prdlati tak samo o ‘bajaniu’ się używa; czes. słowień. serb. prděti, itd.
piernat, pierzyna, pierznik, p. pióro.
pieróg, piróg, pierożki (pieróg i o dawnym ‘kapeluszu stosowanym’); jedyna u nas pozostałość z prasłowiańsk. pir, ‘biesiada’ (od pi-, p. pić; przyrostek -r, jak w dar od dać); nazwa ‘ciasta obrzędowego’, podobnie jak kołacz lub korowaj; przyrostek -og, jak w twaróg; rus. pirog, ‘pasztet’.
pierś, piersiowy, piersi(s)ty, piersiczki, napi(e)rśnik; prasłowo; lit. pirszys (jak i u wszelakich Słowian głównie o ‘piersi końskiej’), ind. parśu, ‘ziobro’, awest. pereśu; u innych Słowian tylko w liczbie mnogiej (w cerk. prsi, i t. d.); serb. naprsak, ‘stanik’.
pierścień, pierścionek, w najodmienniejszych postaciach ludowych (prześcień, piestrzanek, itd.); prasłowiańskie, od pĭrst, ‘palec’ (p. parst, naparstek), lit. pirsztas (prus. nagepirstis, ‘palec u nogi’, prei-pirstans, ‘pierścienie’, a jest i pirsten, jak słowiańskie); niem. First, ‘szczyt dachowy’, i i. (?). U wszystkich Słowian prst, ‘palec’, prsten, rus. pierczatka, ‘rękawiczka’.
pierwszy, pierwej, najpierw (dopiero, p.); pirwo, pirzw, ‘niż’, w 14. wieku. W 14. i 15. wieku wyłącznie pirwy, pirzwy, najpirwiej, napirwej i napirwszy; od 16. wieku samo ie: wpierw itd.; pierworodny i liczne inne złożenia; pierszeństwo z pierwszeństwo; pierwotny od pierwoci; pierwiastek od pierwiasty albo pierwiaty; pierwiosnek, albo pierwiasnek, od tegoż samego; pierwiasnki albo pirzwienięta (w psałterzu; tamże: »z pirwodzinym«!, w puławskim »z pirzwnięty«; pirzwiczno, w puł. pirzwiznę; pirzwiecznięta !, w puł. pirzwnięta), pirzwieniec; pierwospy (‘pora pierwszego snu’). Prasłowo; w lit. z tą różnicą, że przyrostek odmienny (-m, nie -w, jak w słowiańskiem), pirmas; ind. pūrwa-, awest. paurwa- i paourwya-, ‘pierwszy’, starosas. formo (goc. fruma), ‘pierwszy’. Pierwy znano u nas jeszcze w 16. wieku: »pierwa nauka«, itp.; pierwszy z pierwotnego pierwy (cerk. prw, rus. pierwyj, czes. prwý, serb. słowień. prwi) urobiono przyrostkiem -sz, wedle mniejszy, większy, dzisiejszy.
pierzchnąć, pierzchliwy, pierzchać, pierzchalec (Rej), pierszyć (‘prószyć’, o deszczu), pierść i pirść, biblja (ziemia lub proch, u Leopolity); obok naszego znaczenia (‘lękliwy, płochliwy’), pirzchliwy, pirzchliwość, pirzchanie w wieku 15., a pierzch- w 16.: ‘popędliwość, gniew,
