»przed parskiem się kryła«; »to pobudza do parskania (parskotu)«, parsknąć, parszczeć, parskać, o koniach, o ludziach (»parsknął śmiechem«); »żelazo rozpalone parska, sapa«; o ‘kichaniu’; o ‘woni koźlej’; p. park, którego jest chyba postacią oboczną, już prasłowiańską; cerk. prskanije, ‘ryk’, słowień. kozoprsk, prskacz, ‘parkacz, kozieł’; nazwy dla kropienia: czes. bułg. serb. prskati, ‘sikać’; czes. prsk, i o ‘piecu, piecysku’. Por. pierzchnąć.
parst, ‘palec’, p. naparstek i pierścień; dalej nazwa rośliny, pięćperst, pięćpierst, pięciparcica 1472 r., ‘pentaphilon’.
part, ‘grube płótno zgrzebne’, parciany (np. spodnie, portki, z ruską wokalizacją); partać, partacz, partanina, o ‘lichej, tandetnej robocie’, partolić; opartolić się, o ‘niewygodnej żeniaczce’; ale na Rusi portnoj ‘krawca’ znaczy; prasłowiańskie; cerk prt, ‘płótno’, słowień. prt, serb. prtenina, ‘bielizna’; od pnia per-, ‘bić’. Jest jednak u Słowian i drugie prt, o ‘braku, szkodzie’: cerk. (is)prtiti, ‘zepsuć’, rus. portit’, porcza, ‘zaguba, zepsucie’, u nas zapartek, ‘jajo niezalężone’, cerk. słowień. serb. czes. zaprtek (to samo), a więc prasłowo; dalej parcieć, ‘psuć się, nadgniwać od wilgoci’. Pierwsze prt można utożsamiać z litew. pirtis, ‘łaźnia’, i w starorus. z miękką półgłoską pert’, niby że się tam ‘piorą’ (»winnikami«); drugie może do lit. perēti, ‘wysiadywać jaja’, perai, ‘czerw pszczeli’, łotew. perklis, ‘gniazdo’, co łączą dalej z grec. por(t)is, ‘cielę’, łac. parere, ‘rodzić’, niem. Färse, ‘jałowica’, — ale to wszystko nader niepewne, bo pień per- (por. przeć) najróżnorodniej się objawia.
parteka, partyjka, ‘kawałek’ (głównie o chlebie), w 16. wieku; partes (partytura), ‘nuty’, z łac. partes, co jest pierwszy przypadek liczby mn.: »śpiewa jak z partesu«, »z partesów stąpać (lub gadać)«, o ‘wyniosłości’; partja, bezpartyjny; partyzant, ‘stronnik’; partyta, ‘sposobność’ (17. wiek); partykuła, ‘cząstka’; partykularz, najpierw o ‘człowieku prywatnym’, później o ‘życiu zacisznem, na prowincji’, — wszystko wkońcu z łac. pars, ‘część, strona’, poprzez pośrednictwo włoskie (partito, partigiano, particola itd.), albo przez francuskie (particulier, partisan); partyka wprost z czes. (znaczy nawet ‘oszustwo’), z partyty odmienione zwykłem rozpodobnieniem (t-k, z t-t).
parznąć, parznić, ‘zanieczyszczać’ (np. o muchach: »aby mięsa w lecie nie parzniały«); prasłowiańskie; czes. przniti, ‘plamić’, przník, ‘gnojowiec’, serb. przniti, o ‘zakłócaniu zabawy, towarzystwa’ (przna, prznica, prznik, ‘kłótnik’), małorus. porznyj deń, ‘dzień mięsny’ (porznyty sia, ‘jeść mięso w post, plamić się’). Do tego parz- (z pierz-) należą, z wokalizacją o, południowe i wschodnie nazwy ‘capa’, ‘byka’, ‘kiernoza’: cerkiewne i południowe praz, rus. poroz; por. próżny (?).
pas, pasek, paseczek, opasać się, »pasować na rycerza«; dawniej: pasać, paszę: »rycerze gdyżci je paszą«, w kazaniach gnieździeńskich, »płazem paszą rycerza«, u Reja, »pasani i ślachatni panowie« na Mazowszu w 15. wieku, »wirzbca (‘pasek’), jąż się weżdy pasze«, w psałterzach; pas w szermierstwie nakładano, stąd: »za pasy chodzić«, wkońcu »w zapasy chodzić«, zapaśnik. Słowo, jak u Cze-
