Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 414.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

parasole (dosłownie ‘słońcochron’, nie ‘deszczochron’; to jest franc. parapluie) i ombrella lub ombrello, od ombra, łac. umbra, ‘cień’.

parat, ‘sztuka szermierska’, częste u Reja i w 16 wieku (np. »szermować, paraty wyprawiać«, r. 1558), z włos. parata (franc. parade); »stać w paracie«, ‘pogotowiu’; parat, ‘parada’, również z włoskiego.

parawan(ik), jeden z nielicznych galicyzmów, odmieniających nieco postać, bo z paravent, dosłownie: ‘przeciw wiatru’ (włos. paravento).

parch, parszywy, »krostawych abo parchowatych«, Leopolita; »parchowata (parchata) żaba«, ‘ropucha’; obelżywe przezwisko ‘żydów’; parchawica, purchawka; od tegoż pnia co i pierzchnąć (p.); u Stanka 1472 r., parchewka i parchawiec. Oboczność postaci parch- i purch- zwykła, por. barczeć i burczeć, margać i mrugać.

pardon, pardonować, jak a dodowodzi z franc. pardon, nie z włos. perdono, perdonare (z łacińsk. perdonare, ‘darować’); w 17. wieku zwano to u nas z niemiecka kwater, »prosić kwateru«.

pardwa, ptak północny, rodzaj ‘dropia’; ta sama nazwa w ruskiem, więc chyba stamtąd przyszła (»ptak nie wielom znajomy«, przezywa go Cygański 1584 r.).

parepa, ‘szkapa’, z węg. paripa, a to z łac. grec. parippos, ‘koń’.

parfuma, naparfumowany, i perfuma (!), z franc. parfum, parfumer z łac. perfumare (por. nasze fumy), niby ‘przedymić’.

pargamin, pargami(e)nnik, ‘wyrabiający pergamin’; właściwie pergamin, łac. charta pergamena, od miasta Pergamos w Małej Azji; ar zamiast er (jest i pergament, pergamennik), jak w dawnem parsona zamiast persona. Pergamin u nas dawniej i membraną (z łac. membrana, ‘błona’) zwano.

park, prasłowiańskie *pŭrk-, czes. prk, na Bałkanie i u Słowieńców prcz, nasze park, parkot, parkacz, o ‘wyziewie koźlim’ i ‘kozłach’; p. parsk (oboczne).

park, ‘ogród’, europejskie, od łac. parcus (niem. Pferch), od ‘oparkanienia’ przezwany, skąd i nazwa parkietu, ‘ogrodzenia’ (z franc.).

parkan, ‘płot, sztachety’, tak samo u Czechów; pożyczka z węg. párkány z czes. prkno, ‘tarcica’ (por. podobne wędrówki słów pod gazda, wajda); prkno jest prasłowo, we związku z litew. Perkunas, nazwą litwosłowiańską najwyższego bogagromowca (od *perku-, ‘dębu’, p. piorun); oparkanić; Parkany na Węgrzech, słynne 1683 r.

parlawita, ‘gadulski’, w 17. wieku, por. włos. parlevole, w tem samem znaczeniu, z inną końcówką (u nas łac. -ita); od tegoż parlare, od którego i parlament (włos. parlamento, nie franc. parlement), t. j. »gadalnia«. Ale parol, ‘słowo’, z włos. parola, franc. parole, z łac. parabola, z grec. parabolē, ‘porównanie’ (czy tu i franc. paroli przy grze w faraona?; nasze »zagiąć parol«, franc. faire un paroli, t. j. ‘zagiąć róg karty na znak podwojenia stawki’).

parować, odparować, ‘odpierać’, ‘napędzać’, »parują jak bydło« (stałe w 17. wieku), por. wyżej parat; z włos. parare (np. parare una gregge, ‘prowadzić bydło na pastwisko’; ale i ‘odwodzić’).

parsk, persk, ‘dół na ziemniaki’, ‘grób’, ‘nora’; »w parsku«, ‘w smrodzie’, w 16. i 17. wieku ogólnie, a więc i o ‘zadusze’ (choćby od gorąca):