Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 369.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

lakie sieci i zasadzki, łapki i paści. Dla zapalonego myśliwego, jak Cygański r. 1584, ruśnica nie istnieje jeszcze, zato niewyczerpany on w opisywaniu wszelakich sposobów na ptactwo, nie gardząc najniepozorniejszem, wróblami itd.; technikę sidł i sieci doprowadził do doskonałości. Jedynie wyższe warstwy z sokołami-rarogami i chartami-wyżłami hołdowały »polowaniu« w naszem znaczeniu słowa, i wcale nie gardziły zajęczemi łowy, jakby to z słów Wojskiego w Panu Tadeuszu wypływało. Sokolnictwo jednak nie doszło u nas nigdy do tego znaczenia, jakie miało np. w Moskwie, szczególniej za cara Aleksieja, gdzie pozostawiło nawet pomniki pisemne, po których u nas niema śladu. Mimo to bogate słownictwo rodzime dla psów i ptaków łowczych (najmylniej nieraz z Niemiec i Wschodu wywodzonych, p. chart, krogulec), pominąwszy wszelkie sieci, o wydoskonalonej technice wyraźnie świadczy.

myto, ‘cło’ i ‘płaca’, mytnik, ‘celnik’ i ‘najemnik’ (tak u Leopolity, zamiast mytnika biblji); mycić, ‘cło płacić’, przemycić, ‘obejść cło’, przemytnik. Prasłowiańska pożyczka z niem. mūta, Mauth, ‘cło’; u innych Słowian myto ‘kuban’, rus. nieumytnyj, ‘ten, co się nie da przekupić’.

mzda, ‘nagroda, zapłata’; częste w biblji, jak u Czechów do dziś, u nas z 15. w. zaginęło. Prasłowo; brak go w litew.; ind. mīdha-, ‘czacz’, awest. mizda, ‘zapłata, zysk’, grec. misthos, goc. mizdō, ‘zapłata’, niem. Miethe; cerk. mĭzda, ‘zapłata’, łuż. zda, itd.

mżyć, mżeć, o ‘deszczu drobnym’; o ‘przywieraniu powiek’ (»jeden mżał, drugi palce wystawiał i pytał, ile?«); o ‘miganiu i mrużeniu’; o ‘półśnie’, stąd mżonki (mylnie pisane mrzonki), ‘co się komu przywidzi, przymży’; mżurek, mżurki, ‘zabawa z zasłanianiem oczu’ (‘ciuciubabka’), przestawione rychło w żmurki (już w 16. wieku). Ta sama przestawka u wszystkich Słowian: serb. żmura, ‘ciuciubabka’, żmuriti i żmiriti, czes. żmurziti, słowień. żmati ze mżati, żmieriti (cerk. mĭżariti, o ‘miganiu, mrużeniu oczami’), słowac. hmúrat’ oczima, rus. zażmurit’, żmurki, itd. Pień mig- łączy więc dwa znaczenia: ‘migoci’ (‘wilgoci’, por. mgła i miegoć) i ‘migotania’ (p. mig).



N


na, przyimek; z przyrostkiem -d: nad (jak po: pod; za: zad; prze: przed); przy stopniowaniu przymiotnika na, nad, naj: nawięcszy, dziś największy (od 16. wieku); jeszcze u Reja, nietylko w 15. wieku, nanadwysze i nadna(j)wysze; tak samo u wszystkich Słowian, na, naj, nar (z na-że). Częste w złożeniach z na- i nad-. W litewskiem nuo ma znaczenie odmienne: ‘z’, nie ‘na’, prus. no, ‘na’; w lit. jako doczepek, rankos-na, ‘do rąk’ (nad tam niema); awest. grec. goc. ana, niem. an.

na!, wykrzyknik; namasz, naści, nacie, na wam; tak samo u innych Słowian i w litewskiem, ale były (i są po narzeczach do dziś) postaci oboczne: nę, nu: »nężci jaje«, (‘na jaje’, Potocki, a od nich ura-