łuk- w łuczywie, od ‘świecenia się, jasności’. U wszystkich Słowian łysy, łysina, łyska (ptak, stąd niem. Lietze).
łyżka, łyżeczka; u wszystkich innych Słowian tylko z półgłoską, cerk. łżica, rus. łożka, czes. przestawione (jak i w serb. i słowień.): żlice. Łyżek nie używano niegdyś przy jedzeniu; chleb wydrążony (skórka) służył do polewki; pierwotne znaczenie łyżki, jak np. i w niemieckiem (Span jest ‘Löffel’ i ‘Holzspan’), to ‘trzaska, pręcik’. Pierwotnego rzeczownika niema; p. łyżwa; bułg. liżina, ‘drzewo, belka’, czes. líha (p. ligawka) bliższe, jeśli ich i z y(?).
łyżwa, łyżwiarz, w 17. wieku jeszcze i łyża, jak do dziś na Rusi; znaczyło i ‘czółno płaskie’ (»most na łyżach«); por. lit. ługnas, ‘giętki’, grec. lygos, ‘wić’, lygidzō, ‘wiję’ łac. lucta, ‘zapasy’, niem. Locke (nasze loki, loczki). Słowo tylko na Rusi i u nas (od Rusi przejęte?), wywód jego może nic z łyżką nie ma spólnego, t. j. odmienny; rus. łyzgat’, bułg. lŭzgam se, ‘ślizgam się’, do lit. szliużēs, ‘łyżwy’, szliaużti, ‘leźć’(?).
łza, łezka, łzawy; s- nagłosowe odpadło, jeszcze w 16. wieku: słza, drugi przyp. liczby mnogiej słez, słezka. U innych Słowian z miękką półgłoską, rus. sleza, drugi przyp. liczby mnogiej sloz. Iłża jeszcze w 15. wieku Isłża (i- w nagłosie jak w ilnianka do lnu, istba-izba), przymiotnik iłżecki. Pień pierwotny slŭz-, ten sam co w śluz (p.); grec. lydzō, ‘łkam’, lygdēn, ‘łkając’; niem. schluchzen i schlucken; niema go w łitewskiem.
maca, ‘większa miara zbożowa’ (licząca macek 16, a półmacków 32), w 17. wieku; z niem. Metzen od messen, ‘mierzyć’, od pnia med- (p. medytować). Ale maca żydowska z hebr. mazzāh, ‘przaśny’.
macać; liczne złożenia; macek i macka, ‘narząd dotykania u owadów’; mackiem, »po macku«, »po omacku«, ‘macając w ciemności’; tylko u nas i u Czechów; maceć w psałt. flor. albo błąd pisarski, albo czechizm, w puławskim macać. Por. czes. maczkati, ‘gnieść’, nasze maćkać, rozmaćkany; pień mak- (mok-) powtarza czes. makati, ‘dotykać’.
mach, machać, machnąć; zamach (do zamachnąć się), odmach (pięścią, »na odmach«), zamaszysty. Urobione przyrostkiem -ch (jak jechać) od ma- w czasowniku manąć, ‘kiwnąć’, istniejącego u nas w narzeczowem zamanąwszy, ‘nagle’, dalej w majak (p.). Pień ma-, słowiański i litewski, o ‘ruchu ręką, okiem‘, ‘kiwaniu’, ‘miganiu’; lit. mo-ti, moju, ‘kiwać ręką’ (cerk. namajati oczima), mostē, ‘dał znak’, mosuoti, ‘machać’; czes. máwati i manouti, ‘machać’, ‘machnąć’. U wszystkich Słowian machati, maszą albo machają, w tem samem znaczeniu; nierównie bogaciej rozwinięte np. u Serbów.
macharzyna, ‘pęcherz’; oba słowa działają na siebie, stąd męcherz itp.; u Potockiego stale macherzyna: »puknęła macherzyna, bo wiatrem nadęta«. P. miech, moszna.
machelski, o suknach, sukniach,
