Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 259.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

skob-, na Litwie również bez s: kabinti, ‘dotykać’ (niby od ‘spotkania’), kabeti, ‘wisieć’; s nagłosowe ocalało wyjątkowo w słowieńskiej nazwie skobec i skopec, ‘krogulec’.

kob, pożyczka z niem. Koben, Kobe, ‘chlew’; już około r. 1500 samo kob, albo »świni kob«, ‘świniec’. Niemcy z Kobe urobili Kobel i Kober, i to nas doszło, jak wszelkich innych Słowian zachodnich: kobiel (zdrobniałe kobiałka, jakby to coś słowiańskiego było), ‘kosz z pokrywą’, ‘torba’ (czes. kabela, ‘torba’, ale słowackie kobela), chociaż Niemcy Kober w znaczeniu ‘torby’ używają; kobielić się, o czemś ‘buchastem, fałdującem się’.

kobierzec, tak z b, i w czes., ale Ruś ma je z w: kawior, kowrik, małorus. kowereć, niby całkiem jak ang. cover, ‘zasłona, kapa’, ależ to przypadkowe zbliżenie, jak przy motyka i mattoc; my mamy tylko zdrobniałe, Czesi niegdyś i kober. Od Rusi przejęła Litwa swoja kauras i kaura. Jeszcze dalsza odmiana u Bułgarów i Serbów, guber. Obce to wszystko cerkiewnemu, i może nie słowiańskie.

kobieta; kobiecy, kobieciarz; powszechne, chociaż dopiero od 18. wieku dawną niewiastę rugować poczęło. Znamy je w literaturze dopiero od starego Marcina Bielskiego (około r. 1550), wyraźnie zaznaczającego, że to nazwa obelżywa: »męże nas zową białogłowy, prządki, ku większemu zelżeniu kobietami zowią«; »mogąć męże przezywać żony kobietami, ale też nie do końca mają rozum sami«, skarżą się panie w jego Sejmie niewieścim, r. 1586. Istotnie pojawia się kobieta w czasie od 1550 do 1700 r. niemal wyłącznie w literaturze sowizdrzalskiej, we kpinach wszelakich, i dwa nasuwają się dla słowa wywody, albo od koby, ‘kobyły’, albo od kobu, ‘chlewu’, bo chów świń należał do obowiązków gospodyni; na wybór niezwykłego przyrostka (-ieta) wpłynęły nazwy Biety, Elżbiety, Grety, Markiety. Od nas przeszedł późny ten wyraz na Małą i Białą Ruś, do Słowaków i Czechów. Są w literaturze owej z końca 16. i początku 17. wieku i postaci z kup-, kupita, Kubitkowski (obelżywe), a żacy lwowscy od cubare, accubitus (łac. ‘leżeć’) je wywodzili, ale to żart. Jeszcze u W. Potockiego wyraz to rzadki, i w nim przeważa znaczenie ujemne; niesposób więc łączyć go z jakąś obczyzną, zatem wywód od kobu najprawdopodobniejszy.

kobyła; dawna nazwa także i dla ‘rogatek’ i wszelkich ‘zastaw drewnianych’, kobylica i kobylenie (u Długosza i i.), podobnie jak kozły. Prasłowiańskie, urobione jak mogiła, ale od czago? W jednej rocie sądowej z początku 15. w. czytamy: »dwie kobie« (‘kobyły’), a to przypomina narzeczowe niem kōb, łaciń. cabō, ‘wałach’, i caballus (cheval), ‘koń’, grec. kaballēs; przytaczano nawet wszelakie fińskie nazwy dla ‘kobyły’ (hebo itp.), ale zagadki nie rozwiązano; kob- powtarza się może w koń (p.). Urobienia: kobyli; kobylnik, w 15. wieku, ‘przebrany za konia w zabawach zapustnych i świątecznych’; kobylocha, ‘wielka śliwka’, (kobyłą zowiemy coś ‘wielkiego’, dom, księgę); kobyłka, szczególniej w liczbie mnogiej, ‘szarańcza’, ‘konik polny’ (u wielu Słowian, Czechów, i i.).

kobza, grający na niej kobeźnik (w sielankach Zimorowicowych), albo