kiedy, skrócone z kiegdy, pytajne i względne, kiedyż-tedyż, kiedyindziej, kiedykolwiek, kiedyby — skracane narzeczowo w kiej, kiejindziej, kiejkolwiek, kie(j)by; kiedyś, i we złożeniu z przeczeniem: niekiedy. Od zaimka pytajnego k- podwójne urobienie z przyrostkami -gy i -da, cerkiew. i ruskie kogda — togda (o półgłoskowe, nasze twarde e; albo i pierwotne); to samo co gdy, co również z kiegdy wyszło (pod innym przyciskiem); kiedajszy, jak onegdajszy; czes. kehdy, bułg. bez d: koga, kogi.
kiel, ‘brzoskiew’, z niem. Kohl z łac. caulis (gwarowe, np. na Śląsku köl, kel), wyraz lwowski; nie znają go ani Karłowicz, ani Słownik Warszawski.
kielich, kieliszek, z niem. Kelch, a to z łac. calix, u Czechów dziś kalich, kalisznik (‘husyta’, bo obok opłatka i krew-wino z kalicha pijał, utrakwista), wedle łaciny; grec. kyliks.
kielnia, w 15. wieku kiela, w słowniczku poznańskim około r. 1500: »kiella murarska albo korzkiew«, ‘czerpaczka’, z niem. prasłowa Kelle; przeniesione i na ‘skrzynię z tyłu powozu’.
kielsztrank, kiersztrank, kiejstrank, od 15.—17. wieku, ‘wiśniak’, z niem. Kirschtrank, chociaż sam napój »wymyślili w Polszcze«, jak M. z Urzędowa prawi (mylnie); najdawniejsza pisownia, Stanko 1472 r., kersztrąg.
kieł, ‘ząb oczny lub boczny’; »wziąć na kieł« (wędzidło, u koni), przeniesione na ‘upór’; kielec, kielca, mylnie zamiast klec, kielca; w liczbie mnogiej Kielce (nazwa miejscowa), dawniej w drugim przypadku: do Klec; Klecko; kiełek, kiełkować u roślin (nasiona czy ziarna puszczają kiełki, ‘zarodki’); kiełczak, ‘prosię z dobywającemi się kiełczętami’; kłyk i kłykieć (p.); od pnia kol- w kłóć (p.); kł-yk urobione jak pat-yk.
kiełb, rybka ‘gobio’; kiełbik; »ma kiełbie we łbie«, ‘pstro w głowie’; pisownia z p mylna; nazwa powtarza się w rus. kołba, obca innym językom słowiańskim, ale prastara, jak dowodzi kiełbasa (p.).
kiełbasa, kiełbaska, kiełbaśnik, kiełbasić, ‘gmatwać’, »pokiełbasiło mi się w głowie«. Prasłowiańskie; rus. kołbasa, serb. kobasa, kobasica, i klobasa, klobasica, czes. klobasa, łuż. kołbasa, kjałbas; polskie kiełbodziej chyba żartobliwie zamiast kiełbaśnik skrócone; czes. i inne klobasa przestawka z *kolbasa, gdzie o nie pierwotne, jak ruska i polska postać dowodzą; przyrostek -as, częstszy w przymiotnikach: białasy itp.
kiełp, ‘łabędź’, narzeczowo (u Kaszubów), w nazwach miejscowych nierzadkie, Kiełpin i i.; rus. kołpica i kołpik, łuż. kołp; prasłowiańskie; powtarza się, z dźwięcznemi, w tem samem znaczeniu na Litwie, gulbē, prus. gulbis; co pierwotne, czy k-p, czy g-b, nie rozstrzygam, więc i w dalsze domysły się nie zapuszczam; łączą z niem. galpōn o ‘krzyku ptactwa’ i o ‘chełpieniu się ludzi’, skoro i w innych językach (por. niem. Schwan, grec. kyknos do canere, ‘śpiewam’) ‘łabędzi’ od ‘głosu’ przezywają.
kiełtać się, ‘chwiać się’ (o zawieszeniach wszelakich); z ruską samogłoską p. kołtun, koł(s)tka.
kiełzać, kielzać się, ‘ślizgać’; oba słowa (kiełzać i ślizgać) z jednego pnia poszły, bo s- nagłosowe od-
