‘skarb’, qaznacze, ‘skarbnik’ (na Bałkanie chazna, z osmańskiego chazna, ‘kasa’, itp.).
kaźmir, kaszmir, kaszemir, kaźmirek, ‘tkanina z wełny kóz kaszmirskich’ pierwotnie, doszła Czechów i nas za pośrednictwem romańskiem (franc. casimir itd.).
kaźń, kaźnić; kaznodzieja, z licznemi urobieniami, ‘ten, co dzieje, prawi kaźni, przykazania boże’, bo pierwotne kaznodziejstwo ograniczało się modlitwami głównemi i dziesięciorgiem: »pirzwa kaźń itd.«, ‘pierwszy nakaz’; kazno- w złożeniu, jak kono- od koń, świno- od świnia. Urobione przyrostkiem -ń (por. da-ń) od kaz-ać; znaczy pierwotnie ‘rozkaz’, ‘karność’, ‘kara, plaga, dopust’, nakoniec i ‘więzienie’; tak samo czasownik kaźnić, ‘karać’. Prasłowo; w cerk. ‘nakaz’ i ‘kara’, rus. czes. kaz(e)ń, ‘kara’.
każdy, każden; narzeczowe i dawne kóżdy, kóżden; każdziurny; z licznemi dalszemi odmiankami; dawniej i kolżdy, kalżdy; z niewyjaśnionem a, o, w każdy, kożdy (obie formy obok siebie w 14. i 15. wieku), zamiast *kieżdy (podobnie czeskie każdý, rus. każdyj i każnyj), od zaimka pytajnego k- (p. kto) i dodanego przysłówka -żdo, dla uogólnienia, jak łacińskie qui-cunque; pierwotnie odmieniano zaimek, a -żdo pozostawało: kogożdo, komużdo, jak łac. cuiuscunque, cuicunque; lecz u nas (jak i u Czechów, Rusi) przesunięto końcówki na -żdo, i powstał przymiotnik każdy, każdego. W dawnem kolżdy i kalżdy tkwi pierwotne -koliżdo, dodawane, również jak -cunque, dla uogólniania, por. cerk. iżekoliżdo, ‘ktokolwiek’; -koliżdo i każdy (cerk. kŭżĭdo) zawierają spójkę że i drugą -do (oboczną obok -de itp.); por. -ko-lě, lub -gŭda w kŭgŭda (p. kiedy), również ze dwu spójek złożone.
kądziel, zdrobniałe kądziałka i kądziołka (przyrostek był -ělĭ i -elja), »krewny po kądzieli« (jak w niemieckiem); od kąd- (p. kędziory). W litewszczyźnie bez nosówki: kedenti, kodas i kuodelis, o ‘skubaniu’ i ‘czubie ptaka’, albo o ‘zwitku lnu’. Prasłowo; u wszystkich Słowian toż i tak samo; rus. kudiel(a), czes. koudel, obok postaci z ż: rus. serb. czes. kużel.
kąkol: w 16. wieku Rej i inni kąkolikiem i kątolikiem przedrzeźniali katolika; prasłowiańska nazwa ‘chwastu i zielska’, łac. ‘lolium (temulentum)’, przeniesione na ‘agrostemma githago’; -ol jest przyrostkiem, pień kąk-, kuk-, o wszelakiej ‘krzywiźnie, zagiętości’: rus. kuka, ‘pięść’, kukisz, ‘figa (palcami)’, kukonos, ‘z zagiętym nosem, krzywonos’, serb. okuka, ‘zakręt rzeki’. Kąkol tłumaczy greckie zizania i przenosi się w 16. wieku na ‘błędy kacerskie’ (»Kąkol który rozsiewa Zizania«, tytuł pisemka z r. 1597 przeciw Rusinowi Zizanji).
kąp, kump, kumpia, ‘szynka’, z lit. kumpis, w 18. w. przejęte.
kąpać, kąpiel, kąpielowy, kąpiołka (zamiast kąpiałka), od ‘siedzenia skulonego’ przezwane, p. kępa; stąd nazwany obchód kupały, kupalnocki, kopalnocki, kopernocki, odpowiadającej naszej sobótce świętojańskiej, zapożyczony od Rusi na wschodniej połaci (mówią i »na Kupajła«, t. j. ‘na św. Jan’). Mitologicznego nic w tem niema; od św. Jana kąpano się bezpiecznie w wodach, skoro św. Jan (Chrzciciel) wygnał z nich djabelstwo, boginki, wodnice,
