roku: niewiele ich też było, najważniejsze jesienne, dożynki, po zebraniu plonów, i wiosenne, o bardzo chwiejnej porze, dla witania lata i na wróżbę pomyślnych posiewów. Najważniejsze nazwy, kolęd, rusaljów (t. j. ‘świąt zielonych’, zapisanych już w 11. wieku, gdy u Greków rusalia dopiero z 13. w. znamy), przejęli dopiero na Bałkanie. Jedyne pogańskie, nie zmyślone Długoszowe stado, lecz kraczun-koroczun i kres, właśnie dla ‘zimowego i letniego przesilenia słonecznego’, nie obrażało duchowieństwa, więc ocalało.
kaleta, zdrobniałe i kalatka zamiast kaletka, z rus. kalita, a to z tur. qalita, qalta; stąd roślina nazwana, bo »ma listki jakoby kaletki lub taszki«, niem. Hirtentasche, wszystko tłumaczone z łac. bursa pastoris, ‘mieszki, tobołki’.
kalfas, kajfas, mularskie, z niem. Kalkfass, ‘faska do wapna’.
kalina, ogólna nazwa dla ‘viburnum’ u Słowian; od jej jagód czerwonych częste nazwy ‘krów czerwonych’; u Bułgarów miano ‘niezamężnej siostry mężowej’, niby »kalino-dziewczyno« (na Bałkanie nierzadkie nazwy podobne od roślin wzięte); pochodzenie nieznane, bo »rozkalone żelazo« (owoce jej barwą do rozżarzonego żelaza podobne) wywodzimy nie od barwy! Inne kalina, ‘zdziebłko, słomka’, ‘ziarnko’, jest (mylną ?) odmianką kaliwa (od kałać, ‘kłóć’, ?).
kalosze, z romań., franc. galoche i i., z calocca (łac. calones, ‘patynki’).
kał, kalić, kalać (»niepokalane poczęcie«), kalny, kalisko; kalenica i kalonka, ‘snopki z gliną na dachu’, ‘szczyt dachu’. Najstarsza nazwa miejscowa słowiańska: Kalisz (Calissia około r. 150 po Chr.); jest ich i na Zachodzie, w Pomorzu, Meklenburgu, sporo; toż samo Kałusz na Wschodzie; kałuża; złożone: kałamącić, kałamucić, ‘wodę czynić kalną’; na Rusi i na Południu kaługa i kaluga, kalamutiti, częste, czes. kaluha, ‘kałuża’, kalous, ‘sowa, ptak nieczysty’. Zakał; zakalec, ‘źle upieczone ciasto’, rus. zakalina. Ale zakał znaczy w rus. ‘stalenie rozżarzonego żelaza’, już w cerk. kaliti (żelazo), ‘hartować je w wodzie’; zakalony, ‘zahartowany’, i u nas znane, — czy to nie od tego samego kału, kaliska? Staroruskie skałusz, ‘kałuża’; więc forma pierwotna skał- (łac. squalor, sguālus, ‘kalny, brudny’), a odpowiednik z r w grec. skōr = nasze skar-, p. szkaradny.
kałamarz, z łac. calamarium, ‘schowek na atrament i pióra’, od calamus, ‘trzcina do pisania’.
kałamaszka, ‘wózek jednokonny, taradajka’, białoruskie (litewskie), nie polskie; w wieku 15. istniała i u nas forma tegoż pierwotna, kolimaga, ‘wóz’, złożone z koła i magi, ‘wozu’, por. maża ukraińska, ‘wóz ciężarowy’, serbska maża, ‘ciężar, cetnar’, co Węgrzy zapożyczyli jako mazsa, ‘cetnar’.
kałarasz, ‘sługa’, rumuń., od calu, ‘koń’, calarasiu, ‘konny woźny’; częste u pisarzy 17. wieku: »karałaszowie(!) są to ludzie, których wołoski hospodar po różnych miastach chowa dla prędkiej posługi swojej« (Diarjusz z r. 1643).
kałauz, spółczesne z poprzedniem; turecka nazwa ‘przewodników’, do dziś na całym Bałkanie i u Węgrów; »cnota w niebo będzie kałauzem«, »ślepym ja ka-
