15. wieku. Pierwotne jeść obok jest, częste jeszcze na początku 15. wieku, ocalało w nazwie roślin o sile czarodziejskiej (trujących i i.), tojeść (lub tojest), albo przeciwnie: nie-to-ta, co dla znachora starczyło; Stanko r. 1472 zapisał nazwy dla wszelakiego ‘vincetoxicum’ (‘co jady zwycięża’), albo ‘fuga daemonum’ (‘co biesy wygania’): a to je, matki bożej to je(ść), to je i tojeść (z czego myłką i kojeść powstało!). Prasłowo, wszędzie tak odmieniane: lit. esmi, esti (est), prus. asmai, ast; ind. asmi, asti; grec. ejmi, esti; łac. est; niem. ist; wszędzie też to samo znaczy; pierwotne zmysłowe znaczenie było może: ‘siedzę’, ‘bawię’ — ‘jestem’. Sztuczne urobienie: jestestwo, już cerk., dla ‘przyrody’, wedle łac. essentia (od esse) lub grec. usia (od ont- = ‘sąc’). P. jeśli, isty, nie, sąc.
jeszcze, przysłówek prasłowiański, u wszystkich Słowian bądź w tej formie, bądź w skróconej (małorus. szcze, inne: sze, josz); pierwotne jakieś: *jes-tje (przyrostek jak w jacy, p.), lub *jeske, ind. aczcha(?). Por. jacy; jeszcze byłoby to samo od pnia względnego zaimka, z przyrostkiem -stje zamiast -tje; znaczyłoby ‘jako’.
jeść, jem, jesz, je, jedzą, jadł, jedz, jadać (jad, p.); snieść (dziś zjeść), sniedz (zjedz), śniadać; liczne złożenia pomijamy: zajady, obiad (p.) itd. Odmianę pierwotną ma cerk., jam, jasi, jast, jadęt, jażd’, jasti (ē- nagłosowe przybiera j-, a z jē- powstaje ja-; gdzie ē nie w nagłosie, pozostaje, więc snēsti, ‘zjeść’, snēżd’, ‘zjedz’, oběd); rus. jeszcze najwierniej to oddaje, chociaż ja- zatraciło (jak my i wszyscy inni Słowianie): jem, jest, jediat. Prasłowo; lit. ēdu i ēmi, ‘jem’, ēst, ‘je’, ēsti, ‘jeść’, prus. īst, edeite, ‘jedzcie’, ind. admi, ‘jem’, atti, ‘je’, grec. edō, edmenai, ‘jeść’, łac. edo, es, est, ‘je’, goc. itan, niem. essen (z przyimkiem fressen, z czego nasze frasować), awest. adāiti, i t. d. Urobienia: jadło; jedza (lit. ēdżios); jasła (p.); jecy, mylnie jęcy, ‘co się da jeść’, obiecy, ‘obżarty’, czes. jícný, jícen, ‘gardło’, a jeszcze dziwniejsze w biblji: »dosyć ma k jeniu«, jeśli to nie błąd za jedzeniu(?), i w czes. jení, ‘jedzenie”,?; jestojska, ‘potrawa’; słowień. jeszcz, ‘obżarty’, obok jeszcza, ‘potrawa’, cerk. jasto (nasze jastkółka?), jastije, ‘potrawa’, serb. jestojska, jestje, jiszće, mogą poniekąd służyć objaśnieniu tego (ob)jecy i jenia, co zatraciły zupełnie związek z jad-. Wahanie między jam a sniem (zjem) tłumaczy zanik postaci *jam, *jaść; podobnie ma się rzecz z jadę i jechać, przyczem nie należy zapominać o wytknionej powyżej ogólnej chwiejności między ja-, je-.
jeśli z jest-li, lub jeźli z je-że-li, do dziś używanego; zdanie pytajne, co się we spójkę warunkową odmieniło; »jeśli przyjdzie« znaczyło: ‘jest li (to, że) przyjdzie’.
jezioro,, lit. eżeras, prus. azaran; prasłowiańskie; po narzeczach o formach odmiennych nieco: jęzioro, wiezioro; łączą z nazwą grecką Acher-ontu, rzeki podziemnej(?). Nazwy miejscowe: Jeziorna itp.
jeż, jeżyć się; jeżyna (narzeczowo i ożyna, użyna), dla kolców krzaka (inna jej nazwa ostrężyna); pranazwa; lit. eżys, ‘jeż’, grec. echīnos, niem. Igel, od pierwiastka egh-, ‘kłóć’, por. jędza; u wszystkich Słowian tak samo, na Rusi i oż, ze zwykłem o- miasto je-, i joż (z jeż).
