madzeniu’), ale to mogłoby należeć i do trzeciego czasownika imać, jermię, por. dawne wnimać (p. mniemać); snimanie to samo co sejm (p.).
jądro, jąderko, ‘ziarno’; jądra, ‘stroje’; jędrny (o zbożu, człowieku: ‘krzepki’), jędr(z)nieć, jędrzyć; jądrowy. Prasłowo; rus. jadro, ‘kula’, czes. tak samo jak polskie, słowień. jedro, ‘siła’, jedrn, ‘prędki’ (z ‘krzepki’), a w tem znaczeniu i w cerk. jędro, jędropisec, ‘stenograf’, jazdro, ‘prędko’ (u Serb. z g zamiast d, jezgra, ‘siła’, ‘rdzeń’; stosunek między jędro a jezgra zupełnie ten sam, co między miązdra a miazga, p.). Grec. hadros, ‘silny, gęsty’, ‘źrzały’.
jąkać się, zająkiwać się, jąkała, i jękot, jęk, jęknąć, jękliwy; prasłowo w obu znaczeniach; cerk. jaczati, ‘jękać’, i jakliw, ‘jąkalski’, czes. jek, jekot, jektati, jeczeti, o ‘jęku, stęku’, i zajikati se, ‘zająkać się’, serb. słowień. jeczim, jeczati, jecati, ‘łkać’. Pień *enk-, z inną wokalizacją lit. ungti, łac. unco, grec. onkaomai, o głosach zwierzęcych, niem. dawne anken, ‘jęczeć’, duńskie ank, ‘skarga’, ynke, ‘biadać’.
jątrew, dziś zapomniane, w 16. wieku ogólne jeszcze, r. 1500 tłumaczy i ‘glos’ (‘żona brata’) i ‘nurus’ (‘snecha’); jątrewka, jeszcze u Szymonowica 1613 r. Prasłowo; w 15. wieku u nas jeszcze pierwotne jętry, cerk. jatry, serb. jetrwa, rus. jatrow, czes. jatrusze; lit. jentē, 2. przyp. jenters, grec. enatēr, łac. ianitrices, ind. jātā, 4. przyp. jātaram; jętry z -y wedle świekry i przypadków dalszych, zamiast *jętē albo *jęti, por. pierwsze przypadki mati, duszti (p. macierz, córa).
jątrznica, ‘kiełbasa’; prasłowo, urobione od nieocalałego u nas: jątra, ‘wątroba’ (to samo słowo z inną wokalizacją), czeskie jatra (l. mnoga, u Serb. jetra, żeńskie, l. pojedyn.), czes. i i. jitrnice, ‘kiełbasa’; ind. antram, grec. entera, ‘wnętrzności’, niby interiora, od przyimka en, ‘we’, z przyrostkiem -ter, p. wnątrz.
jątrzyć, rozjątrzony, ‘drażnić’; prasłowo; cerk. obętriti, ‘rozpalić’, obętriti sę, ‘płonąć’, czes. jitrziti se, ‘jątrzyć się (o ranie)’, jitrocel, ‘plantago’, najpospolitsze lekarstwo na gojenie ran (przejął Stańko r. 1472, obok babka, bo baby leczyły: skorożęć, skorocel); łuż. jetra, ‘ospa’. Od poprzedniego: ‘co na wnętrza działa’; por. łac. stomachari, ‘gniewać się’ = ‘żołądkować się’.
jechać, dawniej jachać, urobione przyrostkiem -ch od pierwotnego ja-ć, ‘jechać’, ocalałego u nas i Czechów najdłużej między Słowianami, np. w 15. wieku po rotach sądowych i w biblji: »jał ku boju« (‘jechał’), »jał Dawid za nimi«, »przyjał do Tersa«, wzjał i wzjaw, »wyjano z domu«, »gdzieby jała (‘jechali’, liczba podwójna) swymi końmi«. Lit. jo-ti, jo-ju, ‘jadę’, indyj. jāti, ‘jedzie’, awest. jāti, ‘idzie’; dalsze urobienie od i-ti, ‘iść’ (p.). Czas teraźniejszy jad-ę (p.); jeli, przyjeli, ‘jechali’, ‘przyjechali’, zamiast jali. P. jazda, jata. Ruś i Czesi mają tylko jechati, cerk. bułg. serb. tylko jachati, my obie postaci; jachać wyszło z użycia niemal równocześnie z czakać. Jachati urobione z -ch jak śmiech, pospiech; w czes. jest nawet jech, ‘bieg’; e tu zupełnie mylne, przecież to pierwotne ā; do tej plątaniny przyczynił się mimowoli i czasownik jeść:
