jarmułka, ‘biret, czapeczka’, p. jamułka.
jarmuż, ‘ugotowana jarzyna’, ‘warzywo’ (piszą i jarmusz), z niem. warmouz, od 16. w. stałe.
jarząbek, u Stanka i i. jeszcze jarząb, irząb w imionach, nazwa ptaka, a jarzębina nazwa drzewa, którego jagodami się żywi; ja- (i-, je-, o- w innych językach słowiańskich, naprzykład rus. orjabka, u Skoriny w biblji 1520 roku) jest przysuwką; pień ręb- znaczy ‘pstry’, rus, rjabyj, bialorus. rabyj, a stąd nasze dawne raby, np. u Cygańskiego w Myślistwie ptaszem z r. 1584 o ptakach upierzonych w niejednostajnej barwie; lit. z odmienną samogłoską raibas, to samo. Jarzębaty znaczy ‘kropkowany’ (i o niebie, o drobnych obłoczkach), czes. jerzabatý, ‘pstry’ (Czesi mieszają jerzab i rzerzab, ‘żóraw’); u innych Słowian nazwa ta i dla ‘kuropatwy’. Wedle Rostafińskiego (Myślistwo str. 444): »owoce jarzębiny są okrągławe, stąd ptak z takiemi plamami jarząbek, i inne tak plamiste jarzębate«; przeciwnie w Symbola II, 194.
jasion, postać dawniej chwiejna: jesień 1472 r., jesion, jasień, rus. jasień, bułg. jasen i osen (wymiana ja-, je-, o-, por. jeszcze itp.); serb. jasen, słowień. i czes. jasen i jesen, łuż. jasen. Prasłowo; lit. uosis, prus. woasis (z pierwotnego ōs-), łac. ornus z *ōsenos, niem. Esche (nord. askr), o tem samem drzewie.
jaskier, ‘ranunculus’, i jaskrek, od 15. w.; nie nazwany od koloru niby jaskrawego kwiatów, jak botanik z początku 17. wieku twierdził, lecz że »liście jaskrów przyłożone na ciało wywołują zapalenie, ciało czerwienieje, iskrzy się«, a więc to samo co iskra (p.); jaskrawy również od iskrzenia nazwany, bo ja-, je-, i- w nagłosie wymieniają się; r. 1500 jaskra, ‘maik’; »kowalskie jaskrzanie« (‘iskry’) roku 1549.
jaskinia, jaskiniowy, czes. jeskynie (zamiast *jaskynie, co nic dalej nie dowodzi), urobione przyrostkiem -ynia (jak świątynia, beregyni) od jask (p. jaszczyk, jaszcz), ‘skrytka, schowek’; brak dalszych odpowiedników, jeśli starorus. jask i ask, niem. Asch, ‘naczynie’ (dawne asc, ‘misa’), nie są to samo co grec. askos, ‘miech’; wory, miechy, były najdawniejszemi schowkami, misami.
jaskółka, dawniej (do 15. w.) jastkółka, »pisklę jastkołczyno« w psałterzach, »gnój jastkoliczy«, biblja; powtarza się tylko w najbliższem niegdyś sąsiedztwie, u Łużyczan dolnych; pierwotnego jastkoła już nie znamy; złożenie, od kolenia za jastem (‘żywność’)?; dawniejsza i ogólniejsza nazwa, łastowica i (czes.) wlastowica, u wszystkich Słowian, od wła-(?).
jasła, jasełka (liczba mnoga, pojedyncza tylko w nazwach miejscowych, Jasło, ale Jaśliska), rodzaju nijakiego; w dawnym języku, jak w cerkiewnym, ruskim lub czeskim, rodzaju żeńskiego (jaśli); od jad-, ‘jeść’, urobione, jak gęśl lub myśl (od gędę lub mudzę), albo wiosło lub masło (od wiozę i mazać), od pierwiastku ēd- (słowiańskie jad-), p. jeść; por. lit. ēdżios, ‘jasła’ (ēdzia, ‘pasorzyt’, w liczbie pojed.).
jasny, »na jaśnią«, jasność, jasnota, objaśnić, jaśnieć, od tegoż pnia co jaskrawy i iskra; jasny z *jaskny (jasen, tu i owdzie w Słowiańszczyźnie, niczego nie dowodzi); tak samo u wszystkich Słowian: cerk. jasno,
