»iścić się w słowie«, ziścić, uiszczać się, »jist bądź«, ‘bądź pewien’, jiściec, jistca, ‘właściciel’, ‘wierzyciel’ i ‘powód’, iści(z)na, ‘kapitał, własność’; dawniej szczególniej często: ten isty, ‘ten sam’, ci iści, ‘ci sami’ (w biblji, psałterzu); samoistny. Prasłowo; u wszystkich Słowian tak i w temże znaczeniu: cerk. istina, ‘prawda’, rus. istinnyj, ‘prawdziwy’, nieistowyj, ‘wściekły’. Zamiast *jesty, *jestota, por. czes. dawne jestojski, ‘prawdziwy’, jestwo, ‘istota’; je- i ji-, i-, w nagłosie wymieniają się nieraz. Lit. iszczias, łotew. īsts, īstens, pożyczki chyba z ruskiego.
iść, dawniej ić, idę (pień i-, por. lit. ei-ti, łac. i-re, grec. i-enai; czas teraźniejszy urobiony przez -d, jak w ja-dę, bę-dę), z licznemi złożeniami, gdzie również w bezokoliczniku mylne -ść od 16. w. panuje: przyjść, pójść, zajść, znajść, wyjść; d czasu teraźniejszego wkradło się w obiegające już od 16. w. częstotliwe (z)najdować, (z)najdywać (obok poprawnego (z)nachodzić), jedyne tego rodzaju (wynajdować, to samo z wy-), urobione najniepoprawniej wedle najmować (najmywać): najmę (tak samo najdować: najdę). Postaci pierwotne wnić, znić, pójć, dójć ustąpiły wcześnie nowym wejść, zejść, pójść, dójść. U wszystkich Słowian tak samo; i Litwin urabia po narzeczach nowe einu albo eitu, ‘idę’, zamiast pierwotnego eimi, prus. eisei, ‘idziesz’, eit, ‘idzie’, z tą samą samogłoską stale, gdy w ind. jeszcze w liczbie pojed.: emi, eti, ale w mnogiej: imas, ‘idziemy’, janti, ‘idą’; awest. aeiti, jeinti; grec. ejmi, ‘idę’, imen, ‘idziemy’; łac. eo, ‘idę’, is, itio, ‘chód’.
iwa, z przydechem jiwa, liwa (stąd nazwa miejscowa Liw i herbowa Doliwa?), iwina, iwowy, liwina, ‘rodzaj wierzby’, i tak u wszystkich Słowian bez wyjątku (chyba zdrobniałe iwka, iwica, służą i innym roślinom). Prasłowo, chociaż drzewa same różne bywają; lit. jewa, ‘czeremcha’, grec. ojē, niem. iwa, dziś Eibe, ‘cis’ (rdzeń iwy-wierzby i cisu czerwonawy); ale prus. iwis(?), łotew. īwe, dla ‘cisu’, są pożyczki z dawnego niem. īwe.
izba z izdba, więc izdebka, Izdebno w nazwach miejscowych, izdbica (u mostu); narzeczowo ginie nagłosowe i-: zdba, zdebka, zdbica; izbica, ‘skrzynia u mostu’, ‘zrąb drzewa ziemią »nafasowany« (w twierdzy)’; przyzba; pierwotne istba (nazwy miejscowe, Istebno), cerk. istŭba, ‘namiot’, rus. istobka, ‘łazienka’, izba, izbuszka, prizba, bułg. i serb. izba (ale znaczenie bywa wszelakie, i ‘piwnica’), słowień. j(i)spa, jspica i izba, jespa, czes. dawne jistba, dziś jizba, jizdebná, ‘pokojówka’, łuż. stwa i śpa, itd. Prasłowiańska pożyczka z niem. Stuba, ‘łaźnia’ (dziś Stube, i w szkole, stąd sztuba, sztubak, sztubacki), z przydanem nagłosowem i-; niem. Stube, franc. étuve, ‘łaźnia’, włos. stufa mają być dwa odmienne słowa: niem. od stiuban, stieben (o ‘rozpryskującej wodzie’, Staub), romańskie od łac. domniemanego extufare, extufa, ‘łaźnia’. Od Słowian rozeszła się ta niemczyzna daleko.
iż, iże, p. i, spójka.
