dawne ch, a z niem miesza się i f; słów, co pod h nie znajdziesz, patrz zatem niżej pod ch-. U Czechów i na Rusi (Małej i Białej) zajęło od 12.—13. wieku h miejsce g: głowa-hlawa, hołowa; to samo, ale w drobnych rozmiarach, objęło i nasz język, szczególniej w 16. w., gdzie bohaty, jeho i t. p. do wyjątków nie należą; lecz ustaliło się takie h tylko w nielicznych słowach; h- występuje i jako przydech, mianowicie przed -a, po narzeczach: hałun, hanyż, hułan; tego h tu nie uwzględniam, jako bez znaczenia dla etymologji. Jest więc trojakie h: obce, zachowane w pożyczkach, głównie niemieckich od 10. wieku; rodzime, zamiast ch lub g; ludowe: przydech.
hadrunk (wiek 16.), ‘swar’, hadrować się, ‘swarzyć’, handrykować się, zamiast hadrunkować, r. 1584, stąd narzeczowe handryczyć i handręczyć, czes. handrkowati; z niem. hadern, Hader, ‘swar’, co pokrewne z słow. dawnem kotora, ‘walka’, u nas nieznanem; niem. od staroniem. hadu-, celt. catu-, ‘walka’.
hadry, ‘gałgany, szmaty’, z niem. Hadern, Hudern, co od Hader oddzielają.
haft, haftować, hafciarka obok haftarza, hafta, dawniej i bez h-; z niem. Heft, heften, Hefter, od Haft do heben-haben, łac. capio, ‘chwytam’; e jeszcze w heftlik, 16. w.; u Niemców tylko o ‘spinaniu’, ‘zszywaniu grubemi ściegami’, u nas i o ‘wyszywaniu wzorów’.
haj, hajno, hajw(o), haw, ‘tu!’, dawne i narzeczowe wykrzykniki miejscowe.
hajdamak(a), hajdamacki, z tur. hajdamak, ‘zbój’; od 18. wieku.
hajduk, ‘piechota węgierska i podobnie ubrana służba u panów’; z węg. hajduk (liczba mnoga od hajdu), tegoż znaczenia; u Niemców również z k.
hajtować, ‘mitrężyć’ (czas i robotę; już w 15. w., o ‘czeladniku leniwym’), hajtuś, ‘spacer’ (u Reja idzie mamka z dzieckiem hajtuś, jak i dziś po narzeczach); z węg. hajt.
hak, haczek, haczyk, haczykowy, haczkować, haczyć, zahaczyć; hakownica, ‘rusznica na hakach stawiana’, nazwa ‘działa mniejszego’ w 16. w; z niem. prasłowa Haken.
hala, ‘pastwisko w górach’, ‘góry’, Podhale, Podhalanie, halny (wiatr), czes., zamiast pols. gola, z dziwnem a; jeszcze u Kmity (1584) »z goł«, ‘z hal’; p. galić.
hala, wykrzyknik, hola, halala i hulala (u myśliwych). Jest i trzecie, nowe, hala, z niem. prasłowa Halle, od ‘ukrywać’, hal- : hel-, jak łac. cella, ‘cela’, od celare, ‘ukrywać’, więc ‘kryjówka’.
halabarda (o odmianki postaci mniejsza), z niem. Hellebarte, t. j. ‘barta, siekiera, do rozcinania hełmów’, helmbarte pierwotnie(?).
halaspas, ‘krotochwila’, w 17. w.; zawiera w drugiej części włos. spasso, ‘zabawa’, co i Niemcy spółcześnie przyjęli (Spass), w pierwszej (h)ala-, jak w złożeniu ala-moda; złożenie to nasze własne.
halerz, z niem. Heller od miasta (Schwäbisch) Hall, gdzie te ‘groszyki’ bito; węg. filer, co z jakiegoś niem. vierer (‘czwartak’) wywodzą.
halka, ‘spodnica’, wyraz niedawny dla ‘dessous’, z polskiem h- zamiast ch-, serb. chalja, chalna, ‘spodnica’, chalica, ‘spodniczka’; bułg. chalija, ‘dywan’, chalina, ‘suknia wierzchnia’, słowień. chalja; u Czechów ha-
