nagrjanuť, ‘napaść’, ‘uderzyć’. To samo słowo co łac. gradior, ‘kroczę’, do gradus, ‘krok’ (por. naszą grędę), goc. grid, ‘krok’, ‘stopień’. Pożyczki z łac. gradus, ‘stopień’, pomijam; stąd. i niem. gradiren, ‘tężyć sól’, z czego u nas »gradjerowanie soli« i »sól gradowa« w 16. w. (sal grandinosum), o której p. pod grad.
grępa, w najrozmaitszych odmianach: grepa, grzępa, gręba, grapa, grzepa, grzypa; od 16. wieku, najczęściej topograficzna nazwa, t. j. związana z miejscowością, wyjątkowo używana ogólniej o wszelkiej ‘wyniosłości’, ‘kupie’, »spoiwszy ślepe w morzu grzępy«, Miaskowski; jest wyraźną odmianą do grądu (p.); pień tenże co w grani, z przyrostkami -d, -b, -p; powtarza się może w grąbym, grubym (p.); lit. grumbu, grubti, o ‘wybojach’, grubłai i gruoblē, ‘kupy’, łotew, grumbuli (toż) i gramba, ‘wyboje’.
grób, grobowy, grobowiec, nadgrobek, p. grzebać; u Rusi grob, ‘trumna’. Prasłowo. Równe niem. Grab, ale bynajmniej nie pożyczka.
grobla, dawniej (15. wiek) i grobia (por. kropla i kropia), i w rodzaju męskim grobel, również jak poprzednie od grzebania, nasypu, przezwane, lecz czy to już prasłowo, co do znaczenia i postaci?, brak jej bowiem w różnych językach, znaczy na Rusi i ‘rów’; przymiotnik: grobelny (opłata).
groch, grochowy (wieniec), grochowiny, grochówka i grochowianka; wielogroch; prasłowo; przestawione (u nas) z *gorch; rus. goroch (»za króla Horocha«, w bajce), czes. hrách. Groch był nieodłączny od obiadu szlacheckiego, więc »zaprosić na groch«, tyle co ‘na obiad’; przysłowiowo: »groch o ścianę«, albo »groch od ściany« (‘odpada bez śladu’). Brak pewnego odpowiednika poza Słowiańszczyzną. Zdrobniałe: groszek, groszkowy, groszkować; grochol (Grocholski); bułg. grachol, znaczy ‘grad, krupy gradowe’. Jak ziarno (lit. żirnis, ‘groch’) od pnia zĭr-, ‘trzeć’, tak wywodzą i groch (z *gors) od ind. gharszati, ‘rozciera’, ghrsztas, ‘roztarty’.
gród, grodzić, gródź i grodza, ogrodzenie; ogród i ogrodziec, ogrodźca (z tego ogrojca, a do tego nowy mianownik ogrojec); zagroda; podgrodzie; gródek (częste w nazwach miejscowych); grodzisko (‘gdzie gród stał’; w nazwach miejscowych nawet Grodzisk, zwykłym trybem wymiany rodzaju nijakiego na męski od 16. wieku począwszy, tu jednak bez sensu); grodziec, grodźca (z tego grójca i nowe Grójec); z ruska niepotrzebnie: horodyszcze. Ogradzać; przeniesione: »bez ogródek«, ‘wprost’, ‘bez omawiania’. Na(d)groda. Prasłowo; przestawione u nas z *gord; oboczne gard zachowały nazwy na Pomorzu (Stargard, ‘starogród’, Belgart, ‘białogród’), załabskie gard i wogard (‘ogród’; gard znaczy i ‘stodołę’, ‘stajnię’, por. kaszub. zagarda w stodole, ‘sąsiek’). Przymiotniki: grodzki i grodowy. Od zagrody: zagrodnik; ogrodnik, ogrodnictwo, ogrodowy. Grody (rus. gorod, czes. hrad) stanowią wybitną cechę ustroju słowiańskiego; ‘krajem grodów’, Gardariki, zwali Skandynawowie całą Ruś; każde plemię, i najdrobniejsze, posiadało ich kilka, schroniska dla osiadłej ludności, otoczone rowem i wałem z żerdziami (p., od tegoż pnia co i gród sam), t. j. płotem, większe lub mniejsze, nad wodą lub na nasypie wśród bagien; Li-
