zdybać kogo, nadybać. Słowo wyłącznie polskie; porównać można tylko z zupełnie odmienną samogłoską cerk. prastare uděbnąti, uděben, ‘kogo się podeszło’, bułg. děbom, ‘chyłkiem’, děbiŭ, ‘zasadzam się’, děbnŭ, ‘podstrzegam, czyham’; rus. bowiem dybať, dybieť, stojať dybom, dyby, należą do owego dyba, nie do dybać; Ruś mówi stojať dybom, jak my »stanąć dęba« (ą - y, jak w łączyć — łyko?).
dych, »ani dychu, ani słychu«, dychać, oddychać, wzdychać, dyszeć, dychawica (r. 1500 dla ‘suchot’), dychawiczny, ‘astmatyczny’, dychawka, dychnąć; prasłowo; cerk. dychati i dychają albo dyszą, tak samo rus., czes., p. duch; samogłoska (y z ū) ta sama co w litew. dūsēti, ‘dychać’, atdūsis, ‘oddych’.
dych, dyszek (cielęcy), ‘ćwiartka’, z niem. Diech, od 16. w.
dychtować, z niem. dicht, ‘gęsty’, dichten, »sparę dyktować«, Potocki, »dyktowne drzwi«, »dychtowne sukno«. — Pomijamy mnogie wyrazy z dy-, co z łaciny, włoskiego lub francuskiego przybyły: dyktować (dictare), dyliżans (diligence), dyplom, dyrektor i t. d.
dyg, dyga, dygać, dygnąć, dygotać, »kolano dygoce«, tylko u nas i na Rusi, dygat’, ‘uginać się’; należą tak do dęgi, ‘skrzywienia’, jak łyko, dyb, do łączyć, dąb; więc ‘skulić’, ‘sklęczyć się’.
dyl, dylina, dylować, ‘tarcica’, z niem. Diele, ‘deska’ (później ‘ściana’ czy ‘podłoga’).
dym, dymowy, dymić, dymny, dymnik, dymek, nadymać się, dymarka lub dymówka w górnictwie, ‘ognisko do wypalania rudy’; dymię, dymiona, dymionka, ‘pachwina’, dymienica, ‘kiła’, ziele dymieniczne (‘aster’); prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian; cerk. dym, nadymati (poddymacz), serb. dimije, ‘pachwina’, czes. dymě (dymene) i dýměj, ‘pachwina’, małorus. nadymy, ‘kiła’, łuż. dymjo, ‘pachwina’. Lit. dūmai, ‘dym’, prus. dumis, łac. fūmus (nasze fumy stąd), grec. thymos, ‘odwaga’, ind. dhūma-, ‘dym’; pień tenże co w duć, przyrostek -mo. Dymienica i dyminica r. 1532 o ‘wrzodzie w pachwinie’.
dyma, dymka, ‘rodzaj materji’ i ‘spodnica z niej’, późne i obce, z tur. (na Ruś) dimi, t. j. ‘dwelich’ niby (‘ze dwu nici’, dosłownie), ‘barchan’ (z grec. dimitos; por. aksamit).
dyndać, od 18. wieku (ale dyndyrze, ‘co niedźwiedzi wodzą’, już r. 1570?) — o ‘kołysaniu się czegoś zawieszonego’, dźwiękonaśladowcze, czes. dynda, dyndati (‘trząść się ze strachu’).
dyngus, dziś ‘oblewanie wodą w poniedziałek wielkanocny’ (gdy śmigus od rózgi palmowej), w 15. wieku ‘okup od tego’ (albo i ‘dar-okup’ chłopcom, obchodzącym wtedy domy z życzeniami - śpiewami); z niem. Dingnus, Dingnis, ‘okup’ (od dingen, ‘najmywać’); dyngowanie w 15. i 16. w. o ‘oszacowaniu’.
dynia, ‘melon’ (t. j. nie dzisiejszy, cukrowy, indyjski, lecz dawny, harbuzem, kawonem dzisiaj zwany), jedyna, obok tykwy, prasłowiańska nazwa »bani«; powtarza się, jak ogurek, u wszystkich Słowian (bez zmian) i również jak sama roślina obcego pochodzenia, lecz skąd? od owocu, jak bania, przezwana — niem. Tonne, cośmy wyżej w donicy odnaleźli? Roślina przyszła z Azji jednak, jak ogurek.
