od pierwotnego, mechanicznego pojęcia; ciągnąć, ale rus. tjanut’ bez g poprawniejsze, my g później wstawili, wedle ciągu; ciągły; złożenia: pociąg (‘skłonności’ i ‘pociąg kolejowy’); przeciąg (powietrza); zaciąg (‘werbunek’, żołnierz zaciężny); wyciąg, i odpowiednie czasowniki; naciągać kogo, niem. aufziehen (‘kpić z niego’); wedle stałego trybu przysłówkowe wciąż, ‘ciągle’; ciąża, ‘brzemienność’, ‘dolegliwość’, i ciążyć, ‘dolegać’, ‘użalać się’, znaczeniem swojem do ciężki należą; ciągadło, ‘dyszel’ (dawne i narzeczowe); w złożeniach korkociąg, samociążki (‘co sam ciągnę’); żartobliwe cięgniskóra (‘szewc’); dawne robociądz (‘robotnik’, ciądz, ‘pracujący’). Ciąg jest dalej terminem sądowym, dla ‘fantowania, grabienia’, a w tem samem znaczeniu zastąpiły go rychło ciądza i ciąża; czasownik ciądzać i ciążać; ciądzacz albo ciążebnik, ‘co fantuje, grabi’. Nasze ciądzać jest czeskie tazati, ‘pytać’, rosyjskie istjazat’, ‘katować’ (pytanie bywa katownią, p. pytać), cerk. tędzati, tęża, tężba, o wszelkim ‘sporze’ (u nas ciążba). Obok ‘ciągnienia’ znaczy ten pień ‘ciążenie’, p. ciężki; z samogłoską o, p. tęgi i tążyć; lit. tingus, p. ciężki; awest thandżajeiti, ‘ciągnie’, thanwan i thanwar, ‘łuk’ (od napinania).
cichy, ciszszy (cichszy dzisiaj), cisza, ciszyć, uciszyć, cichość, cichacz (cichaczem), cichajta (ludowe, o rozkazie), cichostępy, zcichapęk, cichnąć, ucichł, zacisze, zaciszny. Prasłowo; cerk. tich, tichnąti, czes. tichý, tisziti; z wokalizacją o: ciecha, p. cieszyć (teich- i toich-, cich- i ciech-). Lit. przenośnie, tiesa, ‘prawda’, tiesus, ‘prosty’, por. co do znaczenia włoskie piano, ‘równy’, ‘cichy’.
ciec, ciekę, cieknąć, ciekać, ciekły, ciek, ciecza i ciecz; w licznych złożeniach: uciec (ucieczka, żartobliwe: uciekinier); wyciec (wycieczka, por. niem. Ausflug); ściekać (ścieki); naciec; pociec; dociec (‘dojść do czego’), dociekanie; zaciekać; przeciekać. Od ciekać: ciekawy, niby ‘biegły’, ‘rozbieżny’ (»ciekawe zagony tatarskie«; o ‘psach dobrze węszących’, a potem o ‘ludziach i rzeczach, co zajęcie budzą’); ciekacz i ciekun, ‘biegun’, w dawnym języku. Lit. tekēti, ‘ciec’, ‘biec’ (i o ‘toczeniu noży’), indyj. takti, awest. taczaiti, ‘ciecze’, ‘biegnie’. P. tok, wściekły. U innych Słowian tak samo. Pomijamy urobienia od ciekawy: ciekawość i inne.
cieciorka w r. 1472, cieciarka i ciecierzyca w 16. wieku, ‘groch włoski’, z łac. cicer, cicera, ‘groch’, bezpośrednio; u innych Słowian poprzez Niemców (Kichererbsen, Ciser, Cisern, czes. cizrna) albo Włochów (włos. cicerchia); u nas słowo upodobniono nieco do cieciórki, p. cietrzew.
ciele-piele, o ‘niedołędze’ (cielepać się i cielepajło), sztuczne, jeśli nie z rusk. po części; jest w 17. wieku.
cielę, cielątko, cielec i ciołek, cielak, ocielić się, cielęcy, cielęcina, cielętnik, cieliczka, cieluch. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian: cerk. telę, rus. tieloszok. Na Litwie i Łotwie może pożyczka z Rusi (telias, łot. telsz i telens). Dawniej łączono tę nazwę z grec. teren, ind. taruna, o ‘młodem’, ‘delikatnem’; wadziłoby r (?).
ciem, ‘więc’, od 14. do 16. wieku ogólne, samo i jako przyczepka: bociem, »jaciem pan«, w biblji nieraz,
