Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 060.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

‘bramy’. Pierwotne *borń, litew. barnis, ‘kłótnia’, od pnia bor-, ‘walczyć’, p. borykać, bróć się, brodło, niem. berjan, ‘uderzać’, łac. ferio.

brosza, broszka, z franc. broche z łac. brocca, o wszelakich ‘ostrych, śpiczastych kolcach’, ‘szydłach’; stąd i broszura.

brotfas, z niem. Brodfass, ‘dzieża na chleb’.

browar, browarnik, z niem.: dawne broawer, dziś Brauer od brauen, ‘warzyć’; w r. 1500 poprawniej browarnia, browarz, ‘piwowar’.

brózda (także na czole), bróździć (także ‘przeszkadzać’); prasłowo; z *borzda, cerk. brazda (ale rus. brazdy prawlenija, ‘cugle’, zupełnie odmienne), rus. borozda (i ‘brona’), południowe brazda (a jest i brazga, to samo słowo, o ‘bliznach’: zd i zg mieniają się); od pnia bhars (por. boroczno), o ‘śpiczastem’.

brud, brudny, brudzić, brukać (do brudzić, jak puskać do puścić, błąkać do błądzić); w innych językach słowiańskich tylko: brukati, ‘wybuchać’, bruj i brujati, o ‘wybuchu wody, moczu’, ‘roju pszczół’; litew. brautis, ‘napierać się’, ‘leźć gwałtem’, braukti, ‘trzepać’, briaukszti, ‘pić’. Brud od bru-, jak brzyd od brzy-, hyd od hy-.

bruk, z niem. Brücke, ‘trotuar’, i w Rydze tego co u nas znaczenia (por. rosyjsk. mostowaja, ‘ulica moszczona’, ‘brukowana’); »żyć na bruku«, brukowy, brukowiec, brukować; brukotłuk; u ludu przestawiają ru w ur: »na burku«, jak durk z druku, co w 17. wieku i w piśmie uchodziło; burk u nas już w 15. w.

brukiew, z niem. Wruke i Bruke, co ma pochodzić z włos. ruca, ruchetta, franc. roquette, z łac. (brassica) eruca.

brunatny, brunet, i franc. brun, ‘brunet’, z niem. braun, co w związku z nazwą ‘niedźwiedzia’ Bär, i lit. bēras, ‘brunatny’; -at, p. bławat od blau; u nas już r. 1394 »(sukno) brunaticum«, ‘ciemnawe’; w dawnej niemczyźnie brunāt o ‘ciemnej tkaninie’.

brus, ‘osełka’, brusić, ‘ostrzyć na niej’, dziś rzadkie (w poezji: »na brusiku toczyć strzały«, »na krwawym brusie pociągnąwszy strzały«), zwykłe u Czechów: »brus jazyka czeského; pobruszę, ‘pokręcę (żarna)’ około r. 1250; obrus, właściwie ‘oddarty, odcięty kawał płótna’, jak to nieraz (por. czes. drasta, ‘suknia’, od drasati, ‘rwać’; słowień. drapa, ‘łachman’, od drapać). Prasłowo; obrus i ubrus u wszystkich Słowian o ‘suknie’, ‘serwecie’; cerk. obrusiti, ‘odedrzeć’, bułg. bruśŭ, ‘zgarniać owoce z drzewa’. Stąd nazwa bruśnic (co Niemcy jako Preiselbeere pożyczyli) dla jagód brusznic, że się dają tak łatwo zgarniać, po niem. i Streichbeere, od streichen, ‘zgarniać’; nazwa brusnika, brusnica, ogólna i na Rusi i u Czechów. W 15. wieku u nas (1472 r.) brus, ‘osła’, brusiny, ‘szlif’. Nie posiadamy odmiennej wokalizacji z twardą półgłoską, cerk. brŭsnąti, ‘golić’, ‘strzyc’, bułg. brŭszŭ, ‘obcieram’, serb. brsati, ‘ociągam’, obrsacza, ‘ręcznik’, rus. bros, brusiny, ‘odpadki’, do tego nowy czasownik brosat’, ‘rzucać’, brosit, broś jewo, częstotliwe brysati, ‘skrobać’, słowień. brisawka, ‘ręcznik’. Prasłowo to i Litwie dobrze znane, ale z odmienną gardłową, k nie sz, coby słow. s odpowiadało, braukti, ‘obcierać’, brukti, ‘międlić len’ (rusk. brosat’), brukis, ‘pas(ek)’, brukne, ‘bruśnica’.

bruślac (i rozmaicie), ‘stanik’, z niem. Brustlatz.