a- Słów polskich z a- niema (spójka a jedyny, jako spójka, wyjątek), bo już prasłowiańskie wymijało nagłosy samogłoskowe dla przydechu j- lub w-; nagłosowe a- przechodziło więc w ja- ogólnie, tylko cerkiewne z bułgarskiem uchylają się temu częściowo, ale cerk. a- zamiast ja- pisownią się raczej tłumaczy, co nie miała (wedle wzoru greckiego) osobnego dla joty znaku, tak, że pisownia agnę, abłko nie jest odbiciem istotnej wymowy. U nas, szczególniej u ludu, nawet a obcych słów j- przybiera: Jadam, Jagnieszka, jagwint ‘adwent’, jancykryst; od 15. a szczególniej od 16. wieku nowopowstałe h- w nagłos się wciska: Hanka, harmata, hałun, hanyż; język pisemny stroni od obu, szczególniej od h-, ale w 16. wieku i on, u pożyczek niemieckich, h- przybierał (hanszlaki u Reja częstsze nierównie niż anszlagi). a języka pisemnego jest jedno, »łacińskie«; dawniej (dziś jeszcze u ludu) było (i jest) i drugie: á, »pochylone«, (zbliżone do o), co zastąpiło pierwotne długie a, powstałe n. p. ze ściągnienia: má z moja, pás z pojas, lub w innych warunkach; oznaczano w drukach aż do 18. wieku; w 19. w. daremnie to wskrzeszano.
a, spójka, jak i; obie wymieniają się w złożeniach: aza lub iza, ali lub ili (ruskie), ażeby (aby) lub iżby, bez różnicy znaczeniowej; stawiamy też jednę lub drugą przed pytajnikami: a co? lub i co? Z czasem przyjęło a odcień przeciwieństwa (lekkiego): ty a on. Wszystkie spójki (z nielicznemi wyjątkami, słownemi: jeśli, wiem, by; imiennemi: lub) są przypadkami dawnych zaimków i znaczą pierwotnie ‘to’, ‘tak’; powoli dopiero różniczkuje się ta ich ogólnikowość, p. ta. Wszystkie ulegają skupianiu, od dwu do pięciu, bez zmiany znaczenia: albowiem (cztery spójki) znaczy to samo, co samo bo lub wiem. a występuje w przelicznych złożeniach, p.: ać, acz, ale, ali, alić, aliści; ani, ano, (z a ono ściągnięte, dawniej an = ‘a on’, ana = ‘a ona’), anuż, asi, ato, atoli, awo, aże, aż.
Prasłowo; tak samo u innych Słowian (na Rusi tyle co: lecz, ale, co i my naśladujemy: »nie w Warszawie a w Petersburgu«, zamiast: lecz, ale). Litew. o, indyjs. āt ‘potem, to, tak’ (t. zw. ablativus od pnia zaimkowego); brak w innych językach aryjskich (europejskich).
abecadło, ‘nauka czytania (i pisania)’, jak alfabet lub ruska azbuka od pierwszych liter elementarza czyli lamentarza, z łacińskiego abecedarium; w 15. wieku obiecadło, bo łac. a odpowiadało stale polskie o w pożyczkach. Dowcip szkolny
