Słownik etymologiczny języka polskiego/gawiedź
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
gawiedź, w 16. i 17. w. (Paprocki, Zimorowic) gawędź; gawędzić; gawęda, ‘bajda’, Potocki o głupim senatorze, co urząd kupił: »urągowisko obcych a gawęda w radzie«; przeniesione na ‘poufałą pogadankę’ i na podobny ‘utwór literacki’; zadomowione przez Wójcickiego i Pola. Pozostałość po prasłowiańskiem gowędo, ‘bydło’, ocalałem po narzeczach jako gawiędzina, ‘wołowina’, od aryjskiej nazwy ‘krowy’, łaciń. bōs, bovis, grec. bus, boos, indyj. 1. przyp. gausz (3. przyp. gawē), niem. Kuh, łotew. guows, ‘krowa’. Nazwa zbiorowa, jako z przyrostkiem -d (por. stado); u Czechów, wedle ich głosowni, howado (z ię), a to i u nas słyszy się jako wyzwisko. Nasze ga- zamiast go- bywa nieraz, p. gałąź, gaworzyć; cerk. gowężd’, ‘bydlęcy’, rusk. gowiado, ‘bydlę’, gowiadina, ‘wołowina’; na całem Południu gowedo, łuż. howjado. Mamy niejeden wykład pierwotnego gōw-, jeden wcale dowcipny u Rostafińskiego; usuwano im jednak podstawę, przypuszczając, że to słowo pożyczone, o czem wobec pastersko-zdobywczej natury pierwotnych Arjów bardzo wątpić wolno (pominąwszy inne trudności); narazie więc nie poruszam szczegółów dalszych i nie objaśniam słowa. Ale naszą gawiedź od gawiędziny odłączymy, bo powtarza się w ruskiem, a bardziej w czeskiem jako’ hawieď, ‘hołota’, ‘gad’ (t. j. ‘drób’ i ‘brud’), co pozostaje we związku z ohawný, ‘szkaradny’, ohawa, ‘szkaradność’, cerk. ogawije, ‘nędza’, ogawiti, ‘nędzić’, co do gowęda, ‘bydła’, wcale nie należy, tak, żeby tylko u nas gawiedź z gawiędziną, gaw- i gow-, razem spłynęły.
